Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Geçiş Dönemi Yaklaşıyor

28 Eylül 2023 GCM Araştırma & Analiz- Araştırma & Analiz Borsa

1 Ekim 2023 tarihinde geçiş dönemi başlayacak olan ‘’Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’’na genel çerçeve üzerinden değineceğiz. Bu mekanizma genellikle daha düşük maliyetle üretilen yüksek emisyonlu ürünlerle görece daha düşük emisyonlu ancak yüksek maliyetle üretilebilen alternatif ürünlerin rekabet gücünü aynı seviyeye getirmeyi amaçlamakla beraber karbon kaçağı riski olan ürünlerin AB’ye ihraç edilmesi sırasında sahip olduğu karbon yoğunluğuna göre vergilendirilmesini amaçlıyor. Mekanizmanın uygulama dönemi ise 1 Ocak 2026’da başlayacak. Şimdilerde gündemimizi meşgul eden SKDM’yi birde yakından inceleyim.

Gelecek dönemde küresel ticaretin odak noktası konumunda olacak olan düzenlemenin etkilerinden daha az etkilenmek üzere şirketlere de büyük rol düşüyor. Karbon emisyon hesaplamaları ve emisyon azaltıcı önlemler alınması SKDM’nin etkilerinden korunmak için önem arz ediyor.

1 Ekim 2023’de başlayacak olan geçiş dönemi nasıl olacak?

Geçiş döneminde uygulama esaslarının oturtulması, veri toplanması ve uygulamanın iyileştirilmesine yönelik eksik noktaların tespit edilmesi gibi konulara hizmet edilecek ve bu dönemdeki deneyim çerçevesinde gerekli iyileştirmeler ve ikincil mevzuat düzenlemeleri gerçekleştirilecek. 2025 yılı sonuna kadar olan bu geçiş döneminde ithal edilen gömülü emisyonlar için herhangi bir ücretlendirme yapılmayacak. Mali yükümlülüklerin devreye girdiği uygulama dönemi 1 Ocak 2026 itibariyle başlayacak.

Avrupa Birliği’nde hali hazırda Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ile karbon fiyatlandırılması uygulanıyor bu bağlamda Avrupa Birliği iklim değişikliği ile mücadele kapsamında ETS kapsamında sağlanan ücretsiz tahsisatları azaltarak sıfırlayacaktır. Ücretsiz tahsisatların sıfırlanması ise firmaların karbon maliyetlerinin yükselmesini beraberinde getirerek karbon kaçağı riskini artırıyor. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ile ETS'ye denk bir karbon fiyatlandırma düzenlemesinin Avrupa Birliği'ne ithal edilen ürünlere de uygulanması hedefleniyor. Bununla birlikte karbon kaçağı riskinin minimuma indirilmesi hedefleniyor.

Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi uygulayan ülkeler:

Norveç
İzlanda
Lihtenştayn
İsviçre

Bölgeler ise:

Büsingen
Heligoland
Livigno
Ceuta
Melilla

Yukarıda belirtilmiş olan ülke ve bölgeler Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kapmasından muaf tutuluyor.

Şuan için bu düzenlemeden en çok etkilenecek sektörler ise şu şekilde sıralanıyor;

Demir – çelik
Çimento
Gübre
Elektrik
Alüminyum
Hidrojen

SKDM kapsamındaki ürünlerin üretiminde kullanılan aglomere edilmiş demir cevherleri, ferro-manganez, ferro-krom, ferro-nikel, kaolin ve diğer kaolinli killer gibi girdilerinde kapsama dahil edilmesiyle birlikte vida ve civata gibi bazı işlenmiş ürünlerin de sürece dahil edileceği de belirtiliyor. Anlaşıldığı üzere bu düzenleme karşısında pek çok sektörde olumsuz etkiler göz önünde olacak ve Türkiye’de SKDM’nin etkilerine maruz kalan ülkeler arasında yer alacak.

Kaynak: Ticaret Bakanlığı

SKDM’nin etki edeceği sektörler özelinde de ayrı ayrı raporlar hazırlayacağız. Geçtiğimiz hafta hazırlamış olduğumuz Yenilenebilir Enerjide Galata Wind Fırtınası raporumuzda konuyla ilgili bir bilgilendirme paylaşmıştık. Raporumuza ulaşmak için tıklayabilirsiniz. Ek olarak 26 Eylül 2023’de Sabancı Holding’in düzenlemiş olduğu Analist ve Portföy Yöneticileri toplantısında da bünyesindeki şirketlerin karbon yol haritalarının oluştuğunu ve döneme hazır olunduğu bilgisi geçildi. Toplantı sonrası hazırlamış olduğumuz raporun detaylarına ulaşmak için tıklayabilirsiniz.

→ SKDM konusunda önem arz eden diğer bir konu da 1 Ekim 2023 - 31 Aralık 2025 tarihleri arasındaki geçiş döneminde gerçekleşen emisyonların raporlanmasında, doğrulama gerekliliğinin bulunmamasıdır. Bununla birlikte raporlamalar için üçüncü taraf sera gazı doğrulama firmalarından doğrulama hizmeti alınması zorunlu değildir. Geçiş döneminde Komisyon, raporları dönemsel olarak inceleyecek eksiklik ve olağan durumdan sapmaları tespit edecek ve üye ülke yetkili otoritelerine ithalatçılara yönelik cezai işlem gerekip gerekmediğinin değerlendirilmesi amacıyla düzenli bildirimler yapacaktır.

SKDM Mali Yükümlülüğü

Tüzükte yer alan ithal ürünlerle ilişkili karbon emisyonları için oluşan mali yükümlülük, yetki verilmiş SKDM yükümlüsü tarafından yıl boyunca alınan SKDM sertifikalarının teslim edilmesiyle karşılanacak. Bununla birlikte ürüne gömülü her 1 ton CO2 eşdeğeri sera gazı emisyonu için 1 SKDM sertifikası verilecektir. SKDM sertifikasına bakış açısı 1 ton CO2 eşdeğeri sera gazına denk gelen değerli kağıt olarak akıllarda kalabilir. Sertifika ücreti ise AB ETS’sindeki bir önceki haftanın ortalama fiyatı üzerinden haftalık olarak yayımlanacaktır.

Raporlama Yükümlülüğü

Bir takvim yılının belirli bir çeyreğinde mal ithal eden her ithalatçı, o çeyrek için, her çeyreğin bitiminden sonra en geç bir ay içinde, o çeyrekte ithal edilen mallara ilişkin bilgileri içeren bir raporu Komisyona sunar. Sunulan raporda bulunması gerekenler aşağıdaki gibidir:
İthal edilen her bir ürün türü için toplam ürün miktarı
Ek-IV’de düzenlenen ve uygulama mevzuatında detaylandırılan yöntem çerçevesinde hesaplanmış toplam doğrudan gömülü emisyon değeri
Ürüne gömülü toplam dolaylı emisyon miktarı
Menşe ülkede ithal üründeki gömülü emisyonlar için tahsil edilen karbon ücreti. ( Bu ücretin ihracat iadesi veya ihracata yönelik diğer bir tazminata konu olmaması önem taşıyor)

Bildirim Yükümlülüğü

Ana uygulama döneminde, geçiş dönemindeki raporlama yükümlülüğüne benzer şekilde, her yıl Mayıs sonuna kadar, yetkilendirilmiş SKDM yükümlüsü tarafından, bir önceki yıl içinde gerçekleşen ithalat ve emisyon değerlerine ilişkin bir SKDM bildirimi yapılacak. Bu bağlamda uygulama kapsamında ilk bildirim 1 Ocak - 31 Aralık 2026 döneminde gerçekleşen SKDM ürünleri ithalatı için 31 Mayıs 2027 tarihine kadar yapılacak.-
Bildirimler, AB Komisyonu tarafından kurulacak bir Merkezi Elektronik Kayıt Sistemi üzerinden gerçekleştirilecek üstelik ihracatçı ülkelerdeki üreticilerin, yetkilendirilmiş SKDM yükümlüleri tarafından SKDM bildirimleri yapılırken kullanılması amacıyla, doğrulanmış emisyon verilerini merkezi kayıt sistemine yüklemesi mümkün olacaktır. Üçüncü ülkelerdeki üreticilerce emisyon verilerinin sisteme girilebilmesi imkânı, özellikle emisyon değerleri düşük üreticiler için pazara girişte de avantaj sağlayabilecektir.

Yetkilendirilmiş SKDM yükümlüsü tarafından yapılacak SKDM bildiriminde bulunması gerekenler:

Her bir ürün türü için ayrıştırılmış olarak ve elektrik için megavat saat, diğer ürünler için ton değerleri üzerinden ifade edilecek şekilde, bir önceki takvim yılı içinde ithal edilen toplam ürün miktarı
Elektrik için megavat saat başına ton karbondioksit eşdeğeri emisyon miktarı, diğer ürünler için 1 ton ürün başına ton karbondioksit eşdeğeri emisyon miktarı şeklinde ifade edilen gerçekleşen toplam gömülü emisyon miktarı. ( İthal edilen ürünler için SKDM Tüzüğü Madde 7’ye göre hesaplanmış Madde 8’e göre doğrulanmış)
Teslim edilecek toplam SKDM sertifikası miktarı.
SKDM Tüzüğü Madde 8 ve Ek V çerçevesinde, bir akredite doğrulayıcı tarafından hazırlanmış doğrulama raporunun örneği.

→ Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda karbon fiyatlarının artmasıyla birlikte şirketlerin bir an önce karbon emisyonu azaltımı açısından bir yol haritası oluşturup başvuru yapmaları ve sertifika edinmeleri önem arz ediyor. Ülkemize bakacak olursak bazı şirketlerin sıfır karbon hedeflerinin olması bazılarının karbon emisyonu azaltma çalışmaları ve karbon sertifikalarının olduğu da biliniyor. Yaklaşmakta olan süreçte şirketlere biraz daha yük binmiş olacak ki bu konuyla ilgili ek bir yatırım harcamaları yapmaları gerekecek. Hali hazırda bu sürece hazırlanmış olan şirketlerde pozitif ayrışma oluşabilecekken özellikle sistemin etkileyeceği sektörlerde bu sürece henüz hazır olamayan şirketlerin ise bu süreçten olumsuz etkileneceği söylemek mümkün olabilir. Geçiş döneminin başlamasının ardından güncellemeleri takip ediyor olacağız. Önümüzdeki dönemde de sektörlere ve şirketlere dair güncel bilgilerle birlikte çalışmalarımıza devam edeceğiz.