El Nino: İklim Olayının Etkileri ve Emtia Piyasalarına Yansımaları

El Nino, yüzey sularının alışılmadık derecede ısındığı ve dünya çapında aşırı hava koşullarına neden olan doğal bir iklim olgusudur. Bununla birlikte, genellikle tropik bölgelerdeki deniz sıcaklıklarındaki anormal artışı ifade eder. El Nino, her iki ile yedi yılda bir ortaya çıkar ve genellikle 9 ile 12 ay arasında sürer. Bu durum, dünya çapındaki hava koşullarında değişikliklere neden olur ve böylece, finansal piyasalara varan çeşitli etkiler söz konusu olabilir.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO); Dünya Meteoroloji Örgütü'nün (WMO) Temmuz 2023'ün başlarında El Nino koşullarının başladığını duyurmuştu. WMO, bu döneme denk gelen El Nino'nun Mart-Mayıs 2024'e kadar devam etme şansının yüzde 80'den fazla olduğunu belirtiyor.

El Nino, belirli bölgelerde yağış miktarında normalin üzerinde bir artış ya da normalin altında bir azalma ile ilişkilendiriliyor. Dolasıyla, özellikle tarım ve enerji piyasaları üzerinde El Nino’nun etkisinin hissedilme potansiyeli bulunuyor.

El Nino’nun etkilediği bölgelerde yağış miktarında artış veya azalma, tarım ürünlerinin verimliliğini etkileyebilme potansiyeli bulunuyor. Örneğin, bol yağışın olduğu bölgelerde tarım ürünlerinin hasadı artabilirken, kurak bölgelerde hasat düşebiliyor. Benzer şekilde, hidroelektrik üretimini kanalıyla ve enerji fiyatlarını etkileyebilme gücü bulunuyor.

El Nino, tropik bölgelerde fırtınaların sıklığını artırma ve yoğunlaştırma riski barındırıyor. Bu da deniz taşımacılığı ve liman operasyonları üzerinde olumsuz bir etkiye neden olabiliyor. Dolayısıyla ulaştırma maliyetlerinde artışlar gözlemlenebiliyor. Diğer açıdan El Nino, doğal afetlerin sıklığını ve yoğunluğunu artırma riskiyle, sigorta şirketlerinde, sigorta ödemelerinin artmasına neden olabiliyor.

El Nino’nun tarım ve enerji piyasalarına olan etkilerini açmak istersek;

Tarım piyasalarında;

Yağış Dağılımı: El Nino genellikle bazı bölgelerde artan yağış miktarı veya kuraklık getirebilir. Bu, tarım ürünlerinin yetiştirilme şartlarını değiştirebilir. Örneğin, bol yağış, su baskınlarına veya toprak erozyonuna yol açabilirken, kuraklık ürün verimliliğini düşürebilir.

Hasat Miktarları: Yağış miktarındaki değişiklikler, mahsul verimliliği üzerinde doğrudan etki yapar. Daha fazla yağış alan bölgelerde hasat miktarı genellikle artabilirken, kuraklık bölgelerinde hasat miktarı düşebilir. Bu durum, tarım ürünlerinin arzını ve fiyatlarını etkileyebilir.

Fiyat Dalgalanmaları: El Nino'nun tarım ürünlerine olan etkisi, arz ve talep dengelerinde dalgalanmalara neden olabilir. Beklenmedik hava koşulları, belirli ürünlerin fiyatlarında ani değişimlere yol açabilir. Örneğin, bir ürünün beklenenden daha düşük bir hasat alması durumunda, fiyatlar yükselebilir.

Aşağıdaki tabloda El Nino dönemlerine gelen, Ağustos'tan Nisan'a kadar ki süreçte, dokuz aylık dönemlerle gösterilmektedir. El Nino’nun etkisinin hissedildiği dokuz aylık dönemler ve sonrasında, FAO gıda fiyat endeksi genel olarak artış eğiliminde bulunmuştur.

Kaynak: Syndes Üniversitesi, FAO

El Nino, yarattığı bu etkilerle mahsul kıtlığına neden olabiliyor. Ancak El Nino’nun yarattığı bu olumsuz tabloyu, dünyanın diğer üreticileri telafi edilme eğiliminde bulunuyor.

Enerji piyasalarında;

Hidroelektrik Üretimi: El Nino, yağış miktarındaki değişiklikler nedeniyle hidroelektrik üretimini etkileyebilir. Bol yağış, barajların dolmasını ve hidroelektrik enerji üretiminde artışı teşvik edebilirken, kuraklık dönemleri üretimi azaltabilir.

Petrol ve Doğal Gaz: El Nino'nun enerji piyasalarına etkileri, petrol ve doğal gaz arzını ve talebini etkileyebilir. Özellikle tropikal bölgelerdeki hava koşullarındaki değişiklikler, petrol ve doğal gaz üretim tesislerinin faaliyetlerini etkileyebilir ve böylece fiyatlarda dalgalanmalara neden olabilir.

Bölgesel Etkiler

El Nino, tropik coğrafyalarda ve okyanus çevrelerinde ortaya çıkan bir iklim olayıdır ve etkileri genellikle çevresel koşullar üzerinde odaklanır. Bu bölgeler arasında:

Pasifik Okyanusu'nun Doğu ve Orta Bölgesi: El Nino'nun en belirgin etkileri genellikle Pasifik Okyanusu'nun doğu ve orta bölgelerinde hissedilir.

Güney Amerika: El Nino'nun etkileri Güney Amerika'da oldukça belirgindir. Özellikle Peru ve Ekvador'un kıyı bölgeleri, artan yağış miktarı ve sel riskiyle karşı karşıya kalabilir. Aynı zamanda bu bölgelerde sıcaklık artışı ve kuraklık da görülebilir.

Kuzey Amerika: El Nino'nun etkileri Kuzey Amerika'da da hissedilebilir. Özellikle ABD'nin güneybatı ve güneydoğu bölgelerinde artan yağışlar veya kuraklık olabilir. Bunun yanı sıra, Kuzey Amerika'nın batı kıyılarında da sıcaklık artışı görülebilir.

Asya-Pasifik Bölgeleri: El Nino'nun etkileri Asya-Pasifik bölgesinde de hissedilebilir. Özellikle Avustralya, Endonezya ve Filipinler gibi ülkelerde kuraklık riski artabilir.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre; El Nino olayları Brezilya, Avustralya ve Endonezya gibi yerlerde havanın daha sıcak ve kuru olmasına neden olarak orman yangını ve kuraklık riskini artırdığı gözlemlenmiştir. Peru ve Ekvador gibi bölgelerde ise yağışlar artarak sellere yol açıyor. Bu ülkeler, çeşitli tarım ürünleri üreten ve dünya pazarlarında önemli bir konuma sahip olan ülkelerdir.

Bu bölgelerdeki üreticiler; Mısır, şeker kamışı, kahve, kakao ve buğday gibi emtiaların önemli üreticileri arasında yer alıyor. Dolayısıyla El Nino’nun yaratacağı etkiler, bu emtiaların arzı üzerine soru işareti yarattığı gibi önemli riskleri barındırabilir ve fiyatlamaların ana seyri üzerinde etkisini hissettirebilir.