Tarıma Dayalı Şirketlerin Zorlukları ve Gelecek Vizyonları: Borsa İstanbul Perspektifi
Tarıma dayalı şirketlerin, hem ekonomik hem de sosyal açıdan büyük bir öneme sahip olduğunu söylemek mümkün. Borsa İstanbul’da tarıma dayalı birçok şirket bulunurken biz bu raporumuzda çoğunlukla direkt olarak tarımla ilişkili ve üretim ve satış faaliyetleri gerçekleştiren şirketlere yöneldik. Öncelikle şirketlerin faaliyet alanları hakkında bilgi vererek başladığımız rapora, sonrasında BİST500 endeksi kıyaslaması ekleyerek şirketlerin aylık ve yıllık getirileri, temel piyasa çarpanları, dolar bazlı zirve seviyelerinden yakınlık / uzaklık derecesi ve piyasa değeri bazında değerlendirmelerini yapacağız.
Borsa İstanbul’daki Tarıma Dayalı Şirketler
TARKM: Şirket, tarım ürünlerinin üretimi, işlenmesi ve ticareti alanlarında çalışır. Ayrıca hayvancılık ve süt ürünleri üretimi ile de ilgilenir. Modern tarım teknikleri ve yenilikçi yaklaşımlar kullanarak sektördeki verimliliği artırmayı hedefler. Bu kapsamda, çeşitli tarımsal ürünlerin yanı sıra hayvan yemleri ve süt ürünleri gibi ürünler üretir ve pazara sunar.
HEKTS: Ana faaliyet alanları arasında bitki koruma ürünleri, gübreler, hayvan sağlığı ürünleri ve tohum üretimi bulunmaktadır. Şirket, bitkisel üretimde zararlılarla mücadele etmek için pestisitler ve diğer bitki koruma ürünlerini üretir. Ayrıca, bitkilerin verimliliğini artırmak amacıyla çeşitli gübreler sağlar. Hayvancılık alanında ise veteriner ilaçları ve hayvan besleme ürünleri sunar.
GUBRF: Ana odak noktası gübre üretimi ve satışı olan şirket, bitkisel üretimde verimliliği artırmak amacıyla çeşitli gübre türleri sunar. Ayrıca, bitki besleme ürünleri ve hizmetleri sağlayarak tarımsal verimliliği ve kaliteyi yükseltmeyi amaçlar.
BAGFS: Gübre üretimi ve satışı alanında faaliyet gösteren bir şirkettir. Şirket, bitkisel üretimde verimliliği artırmak için çeşitli gübre türleri üretir ve pazarlar.
AGROT: Tarım, teknoloji, depo-lojistik ve son tüketiciye ulaşan gıda üretimi gibi farklı alanlarda faaliyet göstermektedir. Tarım alanında topraksız tarım, iyi tarım uygulamaları ile sera ve sözleşmeli tarım gibi faaliyetler gösterir.
OFSYM: Şirket, tarımsal ürünlerin üretimi, işlenmesi ve ticareti ile ilgilenir. Ayrıca hayvan yemi ve hayvancılık ürünleri üretimi de yapar.
BORSK: Şeker pancarından kristal toz şeker üretimi, ham şekerden rafine kristal toz şeker ve fosfatlı veya potasyumlu gübreler, iki (azot ve fosfor veya fosfat ve potasyum) veya üç besin maddesi (azot, fosfor ve potasyum) içeren gübreler, sodyum nitrat ile diğer kimyasallar ve mineral gübrelerin imalatı yapmaktadır.
KAYSE: Kristal, toz ve küp şeker üretimi ve ticareti, şeker sanayinin yan ürünü olan yaş küspe, kuru küspe, melas, melaslı kuru küspe, kireç taşı, elektrik üretimi ile tohum ve gübre ticareti yapmaktadır. Ayrıca bağlı ortaklıkları vasıtasıyla; hayvancılık, akaryakıt ürünleri ticareti, nakliyecilik, dokuma çuval imalatı ve ticareti ile lisanslı depoculuk faaliyeti, bakliyat ve şeker ticareti yapmaktadır.
KTSKR: Faaliyet alanı, şeker kamışından, pancardan, palmiyeden, akça ağaçtan şeker (sakkaroz) ve şeker ürünleri imalatı veya bunların rafine edilmesidir. (Sıvı şeker ve melas üretimi dahil)
AVOD: Dondurulmuş veya kurutulmuş meyve ve sebzelerin imalat ve satışını gerçekleştirir.
ELITE: Faaliyet alanı, Çeşitli organik meyve ve sebze suları, meyve ve sebze çekirdeğinin yağları ve ekstraktı, meyve kabuğu, meyve ve sebze sapları, püreler, meyve posası, karışık sebze ve meyve kuruları, taze tıbbi, ve aromatik bitkiler, kurutulmuş tıbbi aromatik bitkiler, organik hazır demleme çay, sağlıklı atıştırmalıklar, fonksiyonel girdili besin takviyeleri, çocuk gıda ürünleri, yemeklik sos ile diğer yarı mamul ve mamul ürünlerin üretimi ve satışıdır.
ORCAY: Çay ve benzer gıda ürünleri ile ilgili her türlü üretim, paketleme ve ticaretinin yapılmasını gerçekleştirir.
SOKE: Şirket, tüketicilere yönelik paketli un, tahıl unu, glütensiz un, ekmek unu karışımları, ev dışı tüketim noktaları için profesyonel ürün, perakende firmaları ve endüstriyel müşteriler için özel markalı un ve puding üretimi ve satışı ile un üretim sürecinde meydana çıkan çeşitli tali ürünlerin gıda ve yem sektörüne satışını gerçekleştirir.
Filtreleme Metodu
BİST500 Endeksinin getirisi yıl başından itibaren yaklaşık %44 olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarıma dayalı şirketlerin 1 tanesi BİST500 endeks getirisinin üzerine çıkarken 6 tanesi endeksin altında getiriye sahip olsa da pozitif getiri sağlamaktadır. 6 tane şirketinde negatif ayrıştığı görülmektedir. F/K ve PD/DD oranı karşılaştırmasında ise BİST500 endeksi altında orana sahip olanlar YEŞİL, üzerinde olanlar KIRMIZI, sıfır olanlar ise SARI olarak belirtilmiştir. Özkaynak karlılığı pozitif olanlar YEŞİL, negatif olanlar ise KIRMIZI olarak belirtilmiştir.
İkinci tabloda ise şirketlerin dolar zirve seviyeleri, test tarihleri ve yakınlık / uzaklık ilişkileri görülürken sıralama piyasa değerine göre yapılmıştır.
Tabloda belirtmiş olduğumuz şirketler; doğrudan tarım ürünleri üretenler, ilaçlama, gübreleme ve tohum çalışmaları yapanlar, tarıma tedarik sağlayan ve üretime ekipmanlarla destek verenler olarak karşımıza çıkarken şirketlerin bu sebeplerden kaynaklı olarak Borsa İstanbul’da farklı endekslere dahil edildiğini belirtmek isteriz. Dolayısıyla kıyaslama yaparken sektör bazlı oranlara bağlı kıyaslama yapmak yerine BİST500 endeksini baz almayı tercih ettik. Bunun yanında tabii büyüklük ve performans açısından da piyasa değeri tercih ettiğimiz gösterge oldu.
Sektörün genel olarak zorlu olduğu bilinmektedir. Tarım ürünleri piyasası küresel ve uluslararası rekabet oldukça yoğun. Yerel üreticiler, daha düşük maliyetlerle üretim yapan yabancı üreticilerle rekabet etmek zorunda kalabilir. Bir değerlendirme yapmak gerekirse;
AGROT; Yıllık getirisi yaklaşık yüzde 84 ile BİST500 endeksinin üzerinde seyrediyor. Dolar bazlı zirve seviyesini Şubat 2024’te test eden şirket mevcut görünümde zirve seviyesinden yaklaşık yüzde 126 uzaklıkta. Piyasa değeri olarak da 3.sırada yer alıyor. Özkaynak karlılığı sektöre göre pozitif ayrışmış olsa da piyasa çarpanları açısından endeksin üzerinde değerlere sahip olduğu görülmektedir. (Şirketin bu yıl zirve seviyesini test etmiş olmasını ve zirve seviyesinden sonra bir düzeltme hareketine geçtiğini göz önüne alırsak bir miktar potansiyel oluşabileceğini söyleyebiliriz. Ancak bunun için şirketin finansallarını da ayrıca incelemek ve farklı filtreleme yöntemleriyle de uygun olup olmadığını değerlendirmek gerektiğini vurgulamak faydalı olacaktır.)
GUBRF; Piyasa değeri açısından ilk sırada yer alan şirketin Ocak 2023’te dolar bazlı tarihi zirve seviyesini test ettiği ve şu anda zirve seviyesinden yaklaşık yüzde 312 uzaklıkta olduğu görülmektedir. TL bazlı görünümde ise yıl başından itibaren yüzde 9’luk bir getiri elde etmiştir. 2023 yıl sonunda bedelsiz sermaye artırımı başvurusunun olumsuz karşılanmasına karar verilmesiyle beraber ciddi anlamda baskı gören şirket 2024 yılı itibariyle toparlanma çabası göstermeye başladı. Son süreçteki maden yatırımları başvurusunun SPK tarafından onayının alınmış olması da pozitif bir etki olarak karşımıza çıkmaktadır. Yılın devamında gelecek haber akışları ve şirketin finansalları yakın takip edilmesi gereken önemli unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
HEKTS; Piyasa değeri açısından ikinci sırada yer alan şirketin Kasım 2022’de dolar bazlı tarihi zirve seviyesini test ettiği ve mevcut durumda zirve seviyesinden yüzde 606 uzaklıkta olduğu dikkat çekmektedir. Pandemi döneminde şirketin çok fazla değer kazandığı ve karlılığının 2022 yıl sonu itibarıyla neredeyse 5 kat artırdığı görülüyor. Artan karlılıkla beraber şirkete olan talebinde artması değerlemesini de yükseltti. 2022’den sonra çarpan bazında çok yüksek oranlara sahip olan şirket sert geri çekilmelere maruz kaldı. Finansal açıdan da son dönemde zarar açıklamasıyla beraber bu yıl negatif performans sergilediği görülmektedir. Yılın geri kalanında finansal görünümde oluşabilecek toparlanma bir nebze de olsa pozitif etki yaratabilecek gelişme olarak karşımızda dursa da zirve seviyesinden oldukça uzak olan şirketin fiyatlama açısından toparlanma göstermesi bir müddet zaman alabilir. (Şirketin karlılığı, piyasa çarpanları, haber akışları, yatırım faaliyetleri yakından takip edilmeli ve bu konuda temkinli olunması gerektiği unutulmamalıdır.)
Borsa İstanbul'da tarıma dayalı şirketlerin karşılaştığı zorluklar; iklim değişikliği ve hava koşulları, girdi maliyetleri, Pazar dalgalanmaları, politika değişiklikleri, tedarik zinciri sorunları, küresel rekabet olarak karşımıza çıkıyor. Bu zorluklarla başa çıkabilmek için şirketler risk yönetimi stratejileri geliştirmeli, yenilikçi teknolojileri benimsemeli ve sürdürülebilir üretim yöntemlerine odaklanmalıdır. Geleceğe yönelik ise dijitalleşme ve akıllı tarım ile beraber kaynak kullanımını daha verimli hale getirebilirler, organik tarım uygulamaları daha yaygın hale gelebilir. Bunun yanında Biyoteknoloji ve genetik mühendislik, daha verimli, dayanıklı ve besleyici bitki türleri geliştirmek için kullanılacaktır. Genetik olarak modifiye edilmiş bitkiler, hastalıklara ve zararlılara karşı daha dirençli hale getirilebilir, böylece ürün kayıpları azalabilir. Bu gelişmeler beraber, tarım sektörünün gelecekte daha verimli, sürdürülebilir ve yenilikçi olmasını sağlayacaktır. Tarıma dayalı şirketler, bu trendleri yakından takip ederek ve stratejilerini bu doğrultuda şekillendirerek rekabet avantajı elde edebilirler.