Piyasa Verileriyle 2024: Borsa İstanbul’un Dalgalı Seyri ve İstatistiksel Analiz

2025’e yeni başlangıç yapmışken geçmiş dönemlerde yer verdiğimiz istatistiksel değerlendirmelerimiz aşağıda belirtmiş olduğumuz tablolarda görülmektedir.

2024 yılı genelinde Borsa İstanbul’da dalgalı bir performans gözlemlenirken, özellikle Temmuz ayı itibarıyla işlem hacimlerinde belirgin değişimler yaşandı. Bu süreçte Borsa'da "açığa satış" uygulamasının olmaması ile VİOP hacimlerindeki artış dikkat çekiciydi. Özellikle Carry trade cazibesi ile yabancının bu bölümdeki isteği, Borsa İstanbul’un yılın ilk yarısındaki iyimserliğin devam etmesini engelledi ve yıllık performansını enflasyon altında tamamlayarak yatırımcılarına reel anlamda bir getiri sunamadı.

6 Şubat 2023 tarihinde ülkemizde meydana gelen deprem felaketiyle beraber sermaye piyasalarının güvenilir, şeffaf, istikrarlı bir ortamda işleyişinin sağlanması ile yatırımcıların hak ve yararlarının korunmasını teminen, Borsa İstanbul’da 06.02.2023 tarihinden itibaren geçici olarak açığa satış yasağı devreye alınmıştı.

5 Aralık 2024 tarihinde yayımlanan SPK Bülteninde; BIST 50'de yer alan şirketler için açığa satış yasağının 2 Ocak 2025'ten itibaren kaldırılacağı duyuruldu.

TSPB ve Borsa İstanbul verilerine göre, 2022 yılından bu yana piyasa değerinde istikrarlı bir artış trendi yaşandığı dikkat çekmektedir. Özellikle 2024 yılında, 2023’e kıyasla piyasa değerinin %33 oranında artış göstermesi bu yükseliş eğiliminin devam ettiğini göstermektedir.

TSPB ve Borsa İstanbul’dan alınan verilere göre, 2024 yılı pay piyasası işlem hacminin, 2023 yılına oldukça yakın bir seviyede gerçekleştiği görülmektedir. 5 yıllık bir kıyaslama yapıldığında işlem hacmindeki artış dikkat çekici olsa da, 2024 yılının genel görünümünün 2023 yılına benzer bir tablo sergilemesi, yıl boyunca yabancı yatırımcıların hisse senetlerinde ağırlıklı olarak satış yönünde işlem yapmalarıyla açıklanabilir. Özellikle, yıl genelinde yerli yatırımcıların ilgisi artarken, yabancıların carry trade cazibesiyle tahvil tarafında yer alması buna karşılık olarak da borsadan çıkış yapması işlem hacminin belirgin şekilde yükselmesini engellemiştir. Bu durum, yabancı yatırımcıların Türkiye piyasalarındaki hareketlerinin işlem hacmi üzerinde önemli bir etkisinin olduğunu göstermektedir.

2023 yılının yabancı yatırımcılar açısından pozitif bir tabloyla, toplamda 1,38 milyar dolarlık net girişle tamamlandığı görülmektedir. Özellikle 2023 Mayıs seçim sonrası izlenen rasyonel ekonomi politikaları yabancıların yılın ikinci yarısında borsaya girişini keskinleştirerek yılı pozitif kapatmasını sağladı. Ancak 2024 yılına gelindiğinde, 27 Aralık itibarıyla hisse senetlerinde toplamda 2,69 milyar dolarlık net satım gerçekleştiği görülmektedir. Yabancı yatırımcıların yıl boyunca ağırlıklı olarak satış yönünde pozisyon almaları, piyasadaki işlem hacminin artış hızını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu durum, özellikle pay piyasasındaki likidite dinamiklerinde zayıflamaya yol açmış ve yılın geneline yayılmış olan hacim artışının sınırlı kalmasında etkili olmuştur. Yabancı yatırımcıların kurdaki sakinliği fırsat bilerek carry trade stratejilerini tahvil piyasasında yoğunlaştırmasıyla tahvil tarafında 16,11 milyar dolarlık net alım gerçekleştiği görülmektedir.

2023 ve 2024 yıllarının aylık performansları kıyaslandığında, özellikle 2024 yılının ikinci yarısından itibaren işlem hacmindeki düşüş daha belirgin hale gelmektedir. Temmuz ayı itibarıyla başlayan bu gerileme, yıl boyunca devam eden hacim daralmasını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Özellikle sıkı para politikasının şirketlerin finansman tarafında oluşturduğu baskı, enflasyon muhasebesi ile birlikte bilanço üzerinde izlenen olumsuz sonuçları ve carry trade cazibesiyle borsada yabancı çıkışlarının artması süreci istatistiksel olarak net bir şekilde görülmesini sağlamaktadır.

Takasbank verilerine göre, Vadeli İşlem Sözleşmelerinin aylık performanslarında en yüksek günlük ortalama işlem hacminin Haziran ve Aralık 2024 dönemlerinde yaklaşık 75 milyar TL seviyesine ulaştığı görülmektedir. Buna karşın, yılın en düşük günlük ortalama işlem hacmi ise Ocak 2024’te yaklaşık 47 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu veriler, yılın farklı dönemlerinde piyasalarda dalgalı bir hacim performansı sergilendiğini ortaya koymaktadır.

Vadeli İşlem Sözleşmelerinin aylık işlem hacimleri, 2023 ve 2024 yılları kıyaslandığında, her ay bir önceki yılın aynı dönemine göre daha güçlü bir performans sergilemiştir. 12 aylık karşılaştırmada en dikkat çekici artış, Mayıs ayında yaşanmış ve bu ayda işlem hacmi bir önceki yıla göre yaklaşık %101 oranında artış göstermiştir. Öte yandan iki yıl arasındaki kıyaslamada tek olumsuz performans Ocak ayında kaydedilmiş ancak bu düşüş de yalnızca %5 seviyesinde kalmıştır.

Aralık sonu kapanış verilerine göre, pay senedi bakiyeli yatırımcı sayısı son bir yılda %10,12 oranında azalarak 6.878.631 kişiye gerilemiştir. Bu düşüş, 2024 yılı boyunca piyasada görülen belirsizliklerin ve özellikle yabancı yatırımcıların hisse senedi piyasasından çıkışlarının yerli yatırımcı davranışlarına da yansıdığını göstermektedir. İlaveten halka arzlarında 2024 yılında geçtiğimiz yıllara kıyasla azalış göstermesi yatırımcı sayısının da buna bağlı olarak azalması ile ilişkilendirilebilir. MKK’dan aldığımız veriler ile birlikte Borsa İstanbul pay senedi yabancı yatırımcı sayısının 2023 – 2024 kıyaslaması aşağıdaki tabloda görülmektedir.

2023 yılında 56 şirket halka arz edilirken, 2024 yılında bu sayı 34'e gerilemiştir. Halka arz edilen şirket sayısındaki bu düşüş, piyasalardaki belirsizliklerin ve yatırımcı ilgisindeki azalmaların etkisiyle açıklanabilir. Yatırımcı ilgisiyle halka arz sayısı arasındaki bu ilişki, 2024 yılındaki daha düşük sayıda halka arzın yatırımcıların hisse senedi piyasasına yönelik temkinli duruşunu yansıttığını göstermektedir.

2024 yılı, yüksek enflasyon ve faiz döngüsü ile belirsizliklerin yoğun olduğu bir yıl olarak öne çıktı. Ancak, 2024'ün sonunda TCMB, 250 baz puanlık faiz indirimi yaptı ve veri odaklı bir yaklaşım sergileyerek piyasaya daha pozitif bir sinyal verdi. Bu durum, 2025 yılına yönelik iyimser beklentilerin artmasına yol açtı. Yabancı ilgisini destekleyen faktörler arasında TCMB'nin sıkı para politikası, enflasyonun yavaşlama eğiliminde olması, gri listeden çıkış, tasarruf tedbirleri ve CDS primindeki düşüş yer alıyor. 2025'te bu beklentiler karşılanırsa, yabancı yatırımcıların hisse senedi piyasasına olan ilgisi artabilir. Ekonomik göstergelerin uygun bir koşul sağlamasıyla izlenecek faiz indirimleri, alternatif ürünlerde elde edilecek getirilerde azalma görülmesi senaryosuyla borsada yabancı girişlerini önemli ölçüde destekleyecek bir etken olarak öne çıkıyor.

Yabancı yatırımcıların BİST100 Endeksi Bazında Portföy Değerinde ise 2024 yılının ikinci yarısında izlenen azalışın Kasım ayı ile birlikte tekrar yukarı yönlü ivme kazandığı görülmektedir. Özellikle 2024 yılının Mayıs ayında bir önceki yıla göre portföy değerinde yaşanan %202 artış dikkat çekmektedir.

MKK’dan aldığımız veriler doğrultusunda yabancı yatırımcı oranına baktığımızda, 2024 yılında en yüksek yabancı yatırımcı oranı %39,73 ile Ağustos ayında görülmektedir. En düşük oran ise Şubat ayında %36,28 olarak izlenmiştir.  Ağustos ayından önce Mayıs ayında da %39 seviyesinin üzerine çıkan yabancı takas oranı ise ülke risk primimizin Mayıs ayına 303.44 seviyesiyle başlandıktan sonra ay sonunda 259.43 seviyesine düşmesinin başlıca etken olduğu söylenebilir. Yabancı takas oranlarında artış görülmesinde özellikle ülke risk primimizin 300 baz puan altında seyrediyor olması, Kredi Derecelendirme Kuruluşları tarafından gelen not artırımları, rezervlerin artması ve cari açığın azalmasının önemli ölçüde katkı sağladığı izlenmektedir.

2025 yılında faiz indiriminin devam edeceği beklentisi ile yeni bir hikaye başlama olasılığı, yabancı yatırımcıların piyasaya ilgisini artıracak önemli bir faktör. Özellikle 2024 yılında yabancıların Carry trade stratejisini sürdürmesi, tahvil piyasasındaki hareketleri destekleyerek hisse senetlerinden çıkmasına yol açmıştı. 2025’te Carry trade cazibesinin azalacağı varsayımı, yabancı yatırımcıların hisse senetlerine olan ilgisini artırabilir. Faiz indirimi süreci ve daha istikrarlı ekonomik göstergeler, hisse senetleri için cazibe yaratabilir ve yabancı yatırımcıların yeniden bu alanda alım yapmalarını destekleyebilir.

İlaveten 2 Ocak 2025 itibarıyla Bist50'de açığa satış yasağının kaldırılması, yabancıların piyasaya daha fazla derinlik katmasını ve hacimsel anlamda destek sağlamasını mümkün kılacak. Bu gelişme, yabancı takasının artmasına ve fon girişlerinin hızlanmasına yardımcı olacaktır.

Son olarak yıllık performanslara baktığımızda BİST100 endeksi 2024 yılını %31,60 getiri ile sonlandırırken Gram Altın %52,53 ile en yüksek getiri elde edilen yatırım aracı olarak kayıtlara geçmiştir.

2024’ü jeopolitik, politik ve ekonomik gelişmelerin piyasalar üzerinde oldukça etkili olan bir yıl olarak geride bıraktık. Mart ayında başlayan TCMB’nin sıkı para politikası temasını sürdürmesi TL varlıklı enstrümanları etkilerken diğer taraftan jeopolitik gerginlikler ve savaşlar, yatırımcıları güvenli liman olarak gördükleri altına yönlendirdi ve Gram Altın %52,53 getiri sağladı. Türkiye’deki yüksek faiz oranlarının döviz talebini sınırlandırdığı ve bu sebeple kademeli ve kontrollü yükseliş kaydedildiği görülmektedir.

Özetle; Bu çalışmamızda geçmiş dönemleri de baz alarak 2024 yılının genel görünümünü yansıtmaya çalıştık. Hem yurt içi hem de yurt dışında seçim süreçleri ve ekonomik belirsizliklerle geçti, bu da piyasalarda dalgalı fiyat hareketlerine yol açtı. Yüksek enflasyon ve faiz mücadelesi, hisse senedi piyasasında dalgalı bir seyir izlenmesine neden oldu. Öte yandan, kredi notu artırımları, gri listeden çıkılması ve ülke risk primindeki düşüş gibi olumlu gelişmeler, belirli dalgalanmalara rağmen piyasalar üzerinde etkili oldu. Son tabloda görüldüğü gibi de yaşanan bu gelişmeler BİST100 dışındaki alternatif yatırım araçlarına yönelimi de beraberinde getirdi. 2025, 2024 yılında atılan tüm adımların karşılığını görebilmek adına kıymetli bir zaman olarak izah edilebilir. Ekonomik göstergeler çerçevesinde enflasyonda izlenecek gerileme, Merkez Bankamızın burada enflasyondaki düşüşe uyarlayacağı faiz indirim politikası, enflasyon muhasebesinin 2024 kadar finansal sonuçlar üzerinde olumsuz bir etki yaratmayacağı ve uygulanacak faiz politikası ile 2025 2. dönem itibariyle daha iyimser sonuçlar alınabileceği bir ortamda Borsa İstanbul enflasyon üzerinde reel bir getiri sunabilecek beklentiyi gündeminde tutmaktadır. Burada gerek yerel gerekse küresel cephede izlenecek gelişmelere hızlı bir şekilde adapte olabilecek sektör ve şirket tercihleri için finansal okuryazarlığın gelişmesi ve araştırma departmanlarının hazırladığı sektör / şirket çalışmalarına olan talep, yol haritasını daha rasyonel belirleyebilmek adına kritik bir öneme sahiptir. Özellikle 2024 yılında olduğu gibi 2025 yılında da borsa dışı alternatif finansal varlıkların da belirli getiriler sağlayacağı göz ardı edilmeyerek tasarrufların risk profiline göre ağırlıklandırılması gerektiği göz ardı edilmemelidir.