Doğal Gazda Talep Etkisi: Hava Tahminleri ve Hava Durumu Türev Sözleşmeleri
Hava Durumu Vadeli İşlemleri
ABD’de hava koşullarına ilişkin görünüme endeksli vadeli işlemler ve opsiyonlar bulunuyor. Bunlar İngiltere, Euro Bölgesi ve Japonya’da da işlem görüyor. Sözleşmelerin çıkarılmasındaki temel amaç, ticari faaliyet gösteren kişi ve şirketlerin, faaliyetlerinin hava koşullarından etkilenme ihtimali varsa buna karşı korunma sağlamasıydı.
Sigortaya göre daha kapsamlı olduğu söylenebilir. Sigorta daha ekstrem senaryoları göz önüne alır. Korunmak isteyen tarım veya enerji işiyle ilgileniyorsa da bu sadece vadesinde belirlenen fiyattan işlem yapmayı içerdiği için, hava durumu vadeli işlemleri yine konuya daha etkin yaklaşım sunar.
Bu kontratlarda Degree Days (DD), Heating Degree Days (HDD) ve Cooling Degree Days (CDD) terimlerini görürüz. Türkçeye çevrimi anlamlı birsonuç çıkarmadığı için ne ifade ettiklerini belirtip, yazının devamında kısaltmaları kullanacağız.
Degree Days bir ölçüttür. Bu referans değerin altında ısıtma cihazlarının kullanılacağı, üzerinde klimaların kullanılacağı varsayılır. Söz konusu referans enerji kullanımını gözlemleyen enerji şirketlerince belirlenmiştir ve buna bağlı vadeli işlemlerle opsiyonlar bulunmaktadır. DD, 18°C veya 65°F olarak kabul edilir.
HDD, ısıtma talebinin artacağı, yani DD’nin altında oluşacak kısmı ölçer. CDD ise tam tersi, DD’nin üzerinde oluşan değerleri ölçer. Ancak HDD veya CDD’nin artı olması, diğer ölçütü negatif yapmaz. Örneğimizi, bu çalışmayı hazırladığımız tarihte New York’ta görülen ortalama sıcaklık olan 21°F, yani -6°C ile verelim.
Bu durumda DD - 21°F = 65°F - 21°F = 44°F olacak. DD – ortalama sıcaklık sonucu > 0 ise ısınma talebi oluşacak sonucu çıkar. Bu örneğe göre HDD44, CDD0 olacak, diğer değerin negatife düşmediğini belirtmiştik. Aylık ortalama sıcaklık ile de sözleşme değerine gidilir. Tüm ay boyunca ortalama sıcaklığın 21°F olacağını varsayarsak, 31x21°F = HDD651 aylık değer olarak bulunur. Hava durumu sözleşmelerinde yerine getirme değeri, bu şekilde bulunuyor. Çıkan sonuç, HDD ve CDD kaç olursa, ilgili ülke para biriminin 20 katı ile çarpılır ve sözleşme değeri bulunur. Buradaki örnekte 651 * 20 = 13.020 Dolar olacaktır. Doğal olarak sözleşme değeri, hava koşulları normalden uzaklaştıkça artış gösterecektir.
Bu teknik kısmın üzerinde durmamızın nedeni, doğal gaz fiyatlarında hava tahminlerinin önemli bir yer tutması. Hava tahminlerinin ve doğal gaz ile ilgili birçok raporun takip edilmesinde bu referans değerin (DD) bilinmesinin faydası olacaktır.
Yukarıdaki grafikte talebin arttığı kış sezonuna (Ekim – Mart) ilişkin HDD değerleri verilmiş. (Kaynak ABD Enerji Bilgi Dairesi – EIA) Grafiği sol kısmında ilgili aylardaki ayrıntılar incelenebilir. 2024 – 2025 bölümü gelecek yıl tahminlerini temsil ediyor, 2023 – 24 bölümü ise bu yılın tahminlerini içeriyor.
Sağ taraftaki bölmede ise kış sezonunun ortalama değerleri görülüyor. Buna göre HDD değerinin karşılaştırılan son 4 sezon içinde en zayıfı olması bekleniyor. Uzun vadeli hava tahminleri sıkça değişiklik gösterebiliyor. Ancak bu sıcaklık ortalamaların yükselmesinin etkisini net şekilde gösteriyor.
Bu da Nisan – Eylül dönemini kapsayan, daha çok doğal gaz depolama aktivitesinin ağırlık kazandığı, klima kullanımına bağlı olarak elektrik üretiminde kullanılan doğal gaz talebinin artış gösterdiği bir dönem. Ancak kışa kıyasla daha az etkili, çünkü elektrik üretimi konusunda özellikle yenilenebilir enerji alanındaki atılımlar sonrasında çok daha kaynak çeşitliliği var. Bir sonraki grafikte elektrik üretiminde kullanılan doğal gaz payındaki değişimleri ve tahminleri görebilirsiniz. Ancak bundan önce bir cümle ile yukarıdaki grafiği özetlersek, 2024 yazında soğutma talebinin önceki iki yıla göre artması ve bunun 2025’te de devam etmesi bekleniyor. Fakat belirttiğimiz gibi, soğutma talebi etkisi, ısınma talebine kıyasla daha az söz sahibi.
Grafikte özetle (sağda), elektrik üretiminde doğal gaz ile kömür üretiminin önemli ölçüde azalması ve güneş ile rüzgar enerjisinin bu açığı kapatması bekleniyor. Bu aynı zamanda sadece tahmin değil, planlanan politikaları da kapsıyor.
Konu dışında olsa da, istatistikleri aldığımız EIA Kısa Vadeli Enerji Görünümü Raporu (STEO) içinde yer alan birkaç önemli veriyi de paylaşmakta fayda olacaktır.
Yukarıda verdiğimiz tahminler de dahil olmak üzere EIA’nın projeksiyonları, doğal gaz tüketiminde artış hızının yavaşlamasını ön görüyor. Bunda mevsimsel etkilerin yanı sıra, yenilenebilir enerjiye geçiş süreci de aynı oranda etkili.
ABD’de doğal gaz üretim ve stok seviyeleri hava tahminleri kadar etkili başlıklar. Üretim güçlü düzeyde seyrediyor. Yukarıdaki grafikte ise mavi çizgi mevcut stok seyrini, gri bant ise 2019 – 2023’te görülen en düşük – en yüksek stok düzeylerinin birleşimini temsil ediyor. Yukarıdaki kısımda görülen ve alt kısmında özetlendiği gibi, stok seviyelerinin mevsimsel dalgalanmalar içinde son 5 yıl ortalamasının 35% kadar üzerine çıkması da bekleniyor.
Özetle iklim koşulları, üretim, stok seviyeleri ve bunlara neden olan talep koşulları nedeniyle doğal gaz görünümünün 2024’te pek iç açıcı olması beklenmiyor. Ancak dışarıda kalan birçok faktörün yanı sıra (faiz, seçim süreci öncesi politikalarda değişimler gibi), henüz yılın başında olmamız nedeniyle paylaştığımız birçok tahminde de güncellemeler olacaktır. İşte bu nedenle, doğal gaz işlemleri için ABD’deki hava tahminlerinin takip edilmesi ve bu takibin kolaylaşması için DD, HDD ve CDD gibi kavramların bilinmesinde fayda olacaktır.