Bireysel Emeklilik Fonları: Seçim, Yönetim ve Getiri Rehberi
- Bireysel Emeklilik Fonları Nelerdir?
- Bireysel Emeklilik Fonları Nasıl Alınır?
- Bireysel Emeklilik Fonları Getirileri
- BES getiri potansiyelleri ve getirilerinin hesaplanması
- BES fonları geçmiş getirilerinin gelecekteki performans açısından önemi
- Bireysel Emeklilik Fonları Nasıl Yönetilir?
- Fon dağılımı ve portföy yönetimi stratejileri
- Bireysel emeklilik fonları düzenli olarak nasıl takip edilir?
- BES fon alım-satım işlemleri
Bireysel emeklilik fonları; Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), kapsamında emeklilik şirketleri tarafından oluşturulan ve katılımcıların birikimlerini değerlendirmek amacıyla çeşitli yatırım araçlarına yönlendirilen fonlardır.
BES fonları, katılımcıların birikimlerini büyütmek ve emeklilik döneminde ek gelir sağlamak için profesyonel portföy yönetim şirketleri tarafından yönetilir.
BES katılımcılarının BES fonundan yüksek birikim elde etmesi; fonların tiplerine, getiri beklentilerine ve risk profillerine göre değişmektedir.
Alternatiflerine göre yüksek birikim elde etmek isteyen BES katılımcılarının BES fonu seçimi, yönetimi ve getirilerini nasıl karşılaştırılacağı konusunda ise en büyük yardımcılarından biri BES getiri rehberidir. Biz de bu çerçevede; makalemizde BES emeklilik fonları, fon seçimi konularını işleyerek dar kapsamlı BES getiri rehberi yaklaşımında yardımcı olmak istiyoruz.
Bireysel Emeklilik Fonları Nelerdir?
Bireysel emeklilik fonları, BES kanunlarına göre oluşturulmuş fonlardır ve hisse senedi, özel ve kamu borçlanma araçları, altın, döviz gibi birçok finansal enstrümanı içermektedir. Dolayısıyla yatırımcının risk profiline göre BES fonuna dahil edeceği fon türlerinin seçimi, yatırım yaparken riskleri dağıtmak açısından çok önemlidir. BES fon türlerini ise şu şekilde gruplandırabiliriz.
- BES Hisse Senedi Fonu: Portföyünün en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarından oluşmaktadır. Böylece BES hisse fonu sürekli olarak BES sistemine dahil olan hisse senetlerine yatırım yapmaktadır. Dolayısıyla da BES Hisse fonunun performansı hisse senedi piyasalarının performansı ile direkt ilişkilidir. Yüksek getiri ve yüksek risk potansiyeli olan yatırım araçlarıdır.
- BES Borçlanma Araçları Fonu: Portföyünün en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçları ile kamu borçlanma araçlarının konu olduğu ters repodan oluşmaktadır. BES tahvil ve bono fonu olarak da bilinmektedir ve kamu ve özel sektör kira sertifikaları da borçlanma araçları fonuna dahildir.
Portföy, genellikle kısa vadeli ve likiditesi yüksek kamu iç borçlanma araçları ile özel sektör borçlanma araçlarından oluşur. BES borçlanma fonları ortak risk ve sabit getiri odaklı olmasından dolayı daha düşük risk isteyen yatırımcılar açısından uygundur.
- BES Katılım Fonu: Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşmaktadır. Genellikle faizsiz yatırım araçlarını tercih edenler için uygundur.
- BES Karma Fon: Bireysel emeklilik sisteminde sunulan her birinin değeri fon portföyünün %20’sinden az olmayacak şekilde, fon portföyünün en az %80’i ortaklık payları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile kira sertifikalarının en az ikisinden oluşmaktadır.
Karma fonlar; çeşitlendirilmiş portföyler sunarlar ve farklı yatırım araçlarından oluşur ve de göreceli risk düzeyi ile yönetilirler. Ters repo, kısa vadeli Hazine Bonoları ve özel sektör borçlanma araçlarının getirilerinden faydalanarak yatırım yaparlar.
- BES Para Piyasası Fonu: Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve günlük olarak hesaplanan, ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 60 gün olan fon tipidir.
Genellikle hazine bonoları, mevduat sertifikaları ve benzeri düşük riskli ve yüksek likiditeye sahip araçlarla işlem yaparak yatırımcılara düzenli kazanç sağlamak amacını taşırlar. Düşük risk tercih edenler için uygundur.
- BES Kıymetli Madenler Fonu: Portföyünün en az %80’i devamlı olarak altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı para ve sermaye piyasası araçlarından oluşmaktadır. Bu fonda altın ve diğer kıymetli madenlerin fiyatlarındaki gelişmelerinden faydalanmak isteyenler tarafından tercih edilmektedir.
- BES Endeks Fon: Portföyünün en az %80’i Kurul tarafından uygun görülen bir endeks kapsamındaki varlıklardan oluşmaktadır. BES endeks fon yatırımcıların belirli bir endeksin performansını yansıtan bir portföye yatırım imkanı sunar. Böylece BES katılımcı belirli hisse senetlerinin performansı yerine endeksi kapsayan daha fazla hisseye erişim imkanı bulur.
- Fon Sepeti Fonu: Portföyünün en az %80’i yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fondur. Fon, yabancı borsalarda işlem gören borsa yatırım fonlarının katılma paylarına ve Kurulca izin verilmiş yabancı fonların katılma paylarına yatırım yapar.
- BES Katkı Fonu: Bireysel Emeklilik Sisteminde Devlet Katkısı Hakkında Yönetmelik kapsamında oluşturulan ve katılımcılar adına ödenen katkı payının değerlendirildiği fondur. Emeklilik planı kapsamında katılımcılara belirli risk profillerine uygun yatırım alternatifleri sunmaktadır.
- BES Değişken Fon: Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fondur. Yatırımcıların belirli bir risk seviyesine göre çeşitlendirilmiş piyasa koşullarına göre yatırım stratejileri sunan fondur.
Genellikle yerel ya da yabancı hisse senedi, devlet tahvili, hazine bonosu gibi çeşitli finansal araçlara yatırım yaparak, yönetim uzmanları tarafından daha fazla kazanç hedeflenir.
- BES Standart Fon: Bakanlık düzenlemeleri uyarınca, sisteme giriş aşamasında herhangi bir fon tercihinde bulunmayan katılımcıların birikimlerinin yatırıma yönlendirildiği fondur.
Bireysel Emeklilik Fonları Nasıl Alınır?
Bireysel emeklilik fonu nasıl alınır sorusuna birkaç seçenek ile cevap verebiliriz. İlk ve en çok tercih edilen seçenek için “BES emeklilik şirketi seçimi yapmak ve seçimi yaptıktan sonra emeklilik şirketinin web sayfasından BES müracaat formu doldurmak” diyebiliriz.
BES katılım müracaat formu doldurulduktan sonra müracaat edilen kurumun müşteri temsilcileri tarafından BES katılımcısına çok kısa sürede geri dönüş sağlanır.
BES sözleşmesi imzalanması için kimlik bilgileri teyidi, sözleşmenin online imzalanması, hesaba emeklilik birikimi için düzenli olarak yatırılacak katkı payının belirlenmesi ile BES’li olma süreci hızlıca tamamlanmış olur.
BES hesabının açılması ile birlikte kurum tarafından verilen müşteri numarası ve şifre ile kurumun web sayfasına giriş yapılabilir. Buradan risk profilinize göre belirlediğiniz katkı payının yatırılması ile birlikte BES fonlarının seçimi ve yönetimini yapabilirsiniz. BES fon için katkı payı ödemeleri banka hesabınızdan otomatik talimatla ya da kredi kartıyla sağlanabilir. Ödeme sıklığını ise aylık, üç aylık yıllık gibi seçeneklerde belirlenebilmektedir.
BES fonu almak için ikinci seçenek ise BES alım satım platformu TEFAS aracılığıyla platform üzerinden risk profiline göre yapılabilmektedir. TEFAS, Takasbank tarafından işletilen sistemdeki fonları analiz etmek, getirileri karşılaştırmak ve değerlendirmek açısından kullanışlı bir platformdur.
Bireysel Emeklilik Fonları Getirileri
Bireysel emeklilik fonlarının getirileri, fonları oluşturan finansal enstrümanların getirileri ile orantılıdır. BES fonlarının kesin bir getiri oranı yoktur ve getiriler piyasa koşullarına göre değişkenlik göstermektedir. Farklı risk seviyelerindeki fonların getiri oranları birbirinden farklılık gösterir dolayısıyla fon seçiminde BES katılımcısının profil analizine göre getiri beklentisi, katlanabileceği risk oranı gibi unsurlar dikkate alınmalıdır.
Bireysel emeklilik getirilerini etkileyen unsurların bazıları şöyledir;
Fon türü ve risk seviyesi (hisse senetleri, tahviller, altın, döviz gibi yatırım araçlarının getirileri); piyasa koşulları (ekonomik büyüme, enflasyon, faiz oranları ve döviz kuru gibi makroekonomik değişkenler); portföy yönetimi performansı ( fon yöneticisinin piyasa analizleri ve stratejileri), yatırım vadesi (uzun, kısa ve orta vade gibi); fon yönetim ücretleri.
BES fonlarının getirileri günlük hesaplanmaktadır ve performansları günlük, aylık, haftalık ve yıllık gibi süreler de düzenli olarak ölçülmektedir. BES fonların kurulması, yönetilmesi Sermaye Piyasası kanunlarına tabidir.
BES emeklilik fonlarının getirilerini avantajlı kılan unsurlardan bazıları ise şunlardır; devlet katkısı ile ek getiri, profesyonel portföy yönetimi, uzun vadeli yatırım imkanı, çeşitlendirilmiş portföy yapısı.
BES getiri potansiyelleri ve getirilerinin hesaplanması
BES getiri potansiyelleri seçilen yatırım aracının getiri potansiyeline göre değişiklik gösterir. Mesela; hisse senetleri yüksek getiri potansiyeline sahiptir, ancak yüksek risk içerir. Ya da tahviller orta getiri potansiyeline sahiptir, orta risk içerir. Özetle BES fonlarının getiri potansiyeli seçilen finansal enstrümanın getiri potansiyeline göre değişiklik gösterir.
BES getirilerinin hesaplanması da aynı şekilde seçilen finansal enstrümanın getiri potansiyeli, yatırım tutarı ve yatırım süresine göre hesaplanır.
BES Getiri tutarı = Yatırım tutarı x getiri oranı x yatırım süresi
Örneğin, 10.000 TL yatırım tutarı ile yıllık %50 getiri oranına sahip bir yatırım aracı
seçildiğinde, 1 yıllık yatırım süresi sonunda getiri tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanabilir:
10.000 TL x %50 x 1 yıl = 5000 TL getiri tutarı.
Toplam tutar = Yatırım tutarı + Getiri tutarı = 10.000 TL + 5000 TL = 15000 TL.
BES fonları geçmiş getirilerinin gelecekteki performans açısından önemi
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) fonları, geçmiş getirilerinin gelecekteki performans açısından önemi, yatırımcıların karar verme sürecinde önemli bir faktördür. Çünkü geçmiş getiriler, bir fonun geçmiş performansın bir göstergesidir ve gelecek getirileri açısından referans alınmaktadır.
BES fonun geçmiş performansı ayrıca fonun yönetim ekibinin yatırım kararları, risk yönetimi ve stratejilerinin etkinliğini değerlendirme imkanı sunar. Böylece geçmiş getiriler fonun yatırım stratejisinin, risk yönetiminin ve yönetim ekibinin deneyimini gösterir. Ancak, geçmiş getirilerin gelecekteki performans garantisi olmadığını unutmamak önemlidir çünkü ekonomik koşullarda, jeopolitik risklerde ve piyasa koşullarındaki değişmeler gibi riskler fonun performansını etkileyebilir.
Bireysel Emeklilik Fonları Nasıl Yönetilir?
Bireysel Emeklilik Fonları, profesyonel yöneticiler tarafından yönetilir. Fonların yönetimi, fonun türüne ve yatırım stratejilerine bağlı olarak değişebilir.
Fon yönetiminde kullanılan yatırım analizi, risk analizi ve performans analizi gibi analiz yönetmelerinin sonucuna göre; fon yönetimi yatırım stratejisi belirleme, varlık seçimi, yatırım kararı alma, risk yönetimi ve fonun performansını izleme olarak fon yönetimi süreci şekillendirir. Fon yönetimi, fonun tipine göre agresif, pasif ve karma yönetim stratejileri uygulamaktadırlar.
Fon dağılımı ve portföy yönetimi stratejileri
BES fonları standart olarak portföy yöneticileri tarafından fon tipi ve tanımlanmış yatırım stratejileri kapsamında yönetilmektedir, tabii BES katılımcısı da kendi BES birikimlerini kendi beklentilerine göre yönetebilir. Plana dahil olan tüm fonlar arasından seçim yapabilir ve katılım oranlarını belirleyerek protföy oluşturabilir ve bu işlemi yılda 12 keze kadar yapabilir.
BES fonunu kendi yönetmek isteyen BES katılımcılarının ise dikkat etmesi gereken unsurlar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları; yatırım yapmak için fonun yatırım stratejisinin belirlenmesi, katkı payının belirlenmesi, süresi, fon tipi, profil analizine uygun fonların seçimi, portföy oluştururken portföye alınacak fonların oranları( hisse fonu % 30, altın fonu % 20, tahvil fonu % 50 gibi) ekonomik konjonktür, jeopolitik riskler büyüme gibi yatırım kararlarını etkileyecek tüm gelişmeler dikkate alınmalıdır. BES katılımcısı; BES fonunu dilerse yüzde yüz sabit getirili fonlardan ya da hisse senetleri fonlarından oluşturabilir. Fonun yüzde yüzünü istediği enstrüman grubuna yönlendirebileceği gibi çeşitli finansal enstrüman fonlarından portföy oluşturabilir. Diğer taraftan BEFAS üzerinden BES fonuna farklı emeklilik şirketlerinin fonlarını da dahil edebilir.
Özetle BES fonu yönetilirken fonun yatırım stratejisinin anlaşılması, fonun riskinin anlaşılması, yatırım tutarının belirlenmesi, yatırım süresinin belirlenmesi ve yatırım kararının verilmesi süreçleri itina ile yönetilmelidir.
Bireysel emeklilik fonları düzenli olarak nasıl takip edilir?
Bireysel emeklilik fonlarının düzenli olarak takip edilmesi için, fonların performansını gösteren TEFAS, BEFAS gibi resmi sayfalara ya da emeklilik şirketinin web sitesindeki "Fon Performansları" bölümünden faydalanabilirsiniz. Buradan belirli bir zaman aralıkları seçerek fonların tarihsel performanslarını inceleyebilirsiniz. Ayrıca, bazı emeklilik şirketleri, e-posta yoluyla düzenli bildirimler de göndermektedir. Bu bildirimler, fonlarınızın durumu hakkında güncel bilgi almanızı sağlar.
Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAS)'da işlem gören tüm yatırım fonları listesine https://www.takasbank.com.tr/tr/kaynaklar/tefas-yatirim-fonlari adresinden; bu fonlarla ilgili detay bilgilere http://www.tefas.gov.tr/ adresinden ulaşabilirsiniz.
Bireysel emeklilik sözleşmeniz başka şirkette olsa da BEFAS ile fonlarımıza yatırım yapabilirsiniz. Bireysel Emeklilik Fon Alım Satım Platformu (BEFAS) üzerinde işlem gören fonlara ve detaylarına www.tefas.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
BES fon performansını düzenli olarak izlemek ve gerektiğinde fonlar arasında geçiş yapmak, BES katılımcısı olarak sizin uzun vadeli kârlılığını artırabilir. Bireysel emeklilik fonlarını düzenli olarak takip etmek için, her ay katkı payı ödemelerinizin yanı sıra fon paylarınızı izleyebilirsiniz. Bunun için emeklilik şirketinizin sağladığı online platform veya mobil uygulama üzerinden hesabınıza giriş yaparak, fon performansınızı ve birikimlerinizi günlük olarak kontrol edebilirsiniz.
BES fon alım-satım işlemleri
BES Fon seçimi, yatırımcıların risk profiline, yatırım hedeflerine ve piyasa koşullarına göre uygun fonları belirlemesi sürecidir. BES fon alım-satım işlemleri ise fonların belirli bir birim pay fiyatı üzerinden gerçekleştirilir. Fonlar, günlük olarak tek bir fiyat açıklamakta ve bu fiyat üzerinden alım-satım işlemleri eşleşmektedir. Fon alımı veya satımı için, emeklilik şirketinin online platformu, mobil uygulaması veya müşteri hizmetleri aracılığıyla talimat vermeniz gerekir.
Alım veya satım işlemleri genellikle iş günlerinde, saat 11:00'e kadar verilen talimatlarla yapılmaktadır. Bu saatten sonra verilen talimatlar, genellikle bir sonraki işlem gününde işleme alınmaktadır. Verdiğiniz talimatların durumunu online platform üzerinden takip edebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Bireysel Emeklilik Fonları, gelecekteki emeklilik dönemi için birikim oluşturmak isteyenler için tasarlanmış yatırım araçlarıdır. Fonlar, farklı yatırım stratejileri ve risk düzeylerine göre hisse senetleri, tahvil ve bonolar, para piyasası araçları, gayrimenkul, altın, karma, katılım gibi birçok finansal enstrümana göre çeşitlendirilmiştir.
BES fonlarının seçimi, gelecekteki emeklilik dönemi için birikim oluşturmak açısından çok önemlidir. Fonları seçerken yatırım stratejisi, risk düzeyi, getiri oranı, yönetim ekibi, fonun büyüklüğü, fonun yaşı ve fonun tipi gibi faktörleri dikkate alabilirsiniz. Fonları seçme yolları arasında uzmanlardan yardım alma, fonların karşılaştırılması ve derecelendirilmesi ve bu eksende karar verme sayılabilir.
Bireysel Emeklilik Fonlarından getiri elde etmek, fonun yatırım stratejilerine ve piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir. Fonlardan getiri elde etmek için faiz gelirleri, kâr payları, sermaye kazançları ve yeniden yatırım gibi yollar kullanılabilir. Katlanılabilir risk oranına göre beklenen getiri de ise piyasa koşulları, yatırım stratejileri, risk düzeyi ve yönetim ekibinin performansı da göz önünde tutulmalıdır.
Bireysel Emeklilik Fonları, diğer yatırım araçları gibi belirli bir düzeyde risk içerir. Ancak, fonların risk düzeyi, fonun türüne ve yatırım stratejilerine bağlı olarak göreceli olarak değişir.
Bireysel Emeklilik Fonlarının yönetimi, fonun türüne, yatırım stratejilerine ve risk düzeylerine göre çeşitlendirilmiştir.
Fonların yönetimi, yönetim kurulu, yönetici şirket, portföy yöneticisi ve risk yöneticisi tarafından yapılmaktadır. Fonların yatırım stratejileri, aktif yönetim, pasif yönetim ve karma yönetim stratejilerini içerir. Fonların risk yönetimi, risk değerlendirme, risk izleme ve risk kontrolü yapılmaktadır. Fonların performansı ise getiri değerlendirme, risk değerlendirme ve performans izleme ile değerlendirilir.