GBP Para Birimi Nedir? Hangi Ülkenin Resmi Para Birimidir?

Para birimleri, değişim aracı olarak kullanılma, hesap birimi olma ve değer biriktirme işlevleriyle, ticaretin ve finansal işlemlerin küresel çapta güvenli ve istikrarlı bir şekilde yürütülmesine modern ekonomilerin temel yapı taşları olarak hayati bir role sahiptir. Ancak, her para birimi bu işlevleri aynı derecede başarılı şekilde yerine getiremez. Çünkü bir para biriminin gücü ve yaygınlığı, genellikle ait olduğu ülkenin ya da bölgenin ekonomik, finansal ve siyasi istikrarıyla doğrudan ilişkilidir.

Bu bağlamda, İngiliz sterlini (GBP), uluslararası arenada güçlü bir para birimi olarak öne çıkar. Londra'nın dünyanın önde gelen finans merkezlerinden biri olma statüsünden de güç alan Sterlin, aynı zamanda rezerv para birimi olma özelliğine de sahiptir. İngiliz ekonomisinin köklü tarihi ve finansal sisteminin istikrarı, Sterlin’in uluslararası ticaret ve yatırım alanında önemli bir para birimi olarak benimsenmesinin en başta gelen sebepleri arasında yer alır.

GBP Nedir ve Hangi Ülkeye Aittir?

Açılımı "Great Britain Pound (Büyük Britanya Paundu)" olan GBP, İngiliz Sterlininin kısaltması olarak kullanımı yanında, aynı zamanda Sterlin’in uluslararası kodudur. (Sembolü: £)

Sterlin, Birleşik Krallık'ın (İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda) kapsadığı ülkelerin yanı sıra, Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları, Man Adası ve Kanal Adaları gibi bölgelerde de resmi para birimi olarak kullanılır.

Dünya ticaretinde kullanılma bakımından önemli bir ağırlığı sahip olan Sterlin, uluslararası itibar ve gücü sayesinde, günümüzde küresel döviz piyasalarındaki işlem hacminin %12,9 ile en çok işlem gören para birimleri arasında 4. sırada yer alır. (OTC foreign exchange turnover in April 2022- BIS)

İngiltere'nin Resmi Para Birimi: Sterlin

Sterlin, çoğunlukla İngiltere'nin para birimi olarak anılmasına rağmen, aslında Birleşik Krallık'ın tamamının resmi para birimidir. Sterlin’in istikrarını ve değerinisağlayan merkez bankası da esas olarak Bank of England (BOE), yani İngiltere Merkez Bankası'dır.

Sterlin, Birleşik Krallık'ın tümünde ortak para birimi olarak kullanılır ve İngiltere ve Galler'de yalnızca İngiltere Merkez Bankası banknot basar, ancak İskoçya ve Kuzey İrlanda'daki altı banka da banknot basabilir. Ancak banknot çıkaran altı İskoç ve Kuzey İrlanda bankasının varlık destekli kurallara (asset-backing rules) uyup uymadığını kontrol etme yetki ve sorumluluğu yine BOE’ye aittir.

GBP Ne Zaman Yürürlüğe Girdi?

1707 yılında İngiltere ve İskoçya birleşerek Birleşik Krallık’ı oluşturduğunda, İngiliz sterlini bu yeni oluşumun resmi para birimi olarak kabul edildi. Ancak, sterlinin tarihi çok daha eskilere, 760 yılına kadar uzanır.

Birleşik Krallık dışında, İngiliz İmparatorluğu'nun kolonileri olan Avustralya, Kanada ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde de bir dönem İngiliz poundu kullanıldı.

Esas olarak Fransa'ya karşı savaş çabalarını finanse etmek için kurulan İngiltere Bankası, başlangıçta hükümete bankacı olarak hizmet verecek özel bir banka olarak 1694 yılında teşekkül etti ve İngiltere Bankası 1725'te matbaada banknot basmaya başlamadan önce, tüm banknotlar el yazısıyla hazırlanıyordu.

20. yüzyılın başlarında birçok ülke altın standardını benimseyerek para birimlerinin değerini altına sabitledi ve Birleşik Krallık da Birinci Dünya Savaşı öncesinde sterlinin değerini altınla belirliyordu. Ancak savaşın başlamasıyla altın standardı geçici olarak terk edildi. Savaşın bitimi ertesi 1925'te Birleşik Krallık kısa bir süreliğine bu sisteme geri döndü; ancak bu dönüş, ekonomik zorluklar nedeniyle başarılı olamadı. Büyük Buhran ile birlikte birçok ülke altın standardını yeniden bıraktı.

Sonraları 1944'te kurulan Bretton Woods sistemi, ABD Doları'nın altına ve diğer para birimlerinin de ABD Doları’na sabitlenmesini öngördü. 1971 yılına gelindiğinde ise bu sistemde kırılma oldu ve ABD, doları altına karşı serbest dalgalanmaya bıraktı. Bu durum, İngiliz Sterlini'nin de serbest dalgalanma sürecine girmesine yol açtı. Bugün, İngiliz Sterlini, dünyanın halen kullanılan en eski ve önemli para birimlerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir.

Sterlin ve Peni Arasındaki Fark Nedir?

İngilizcede tekil olarak “penyy” ya da çoğul kullanımı ile “pence”, dilimizde peni olarak kullanılır. Sterlin ile peni arasındaki ilişki, Türk Lirası ile kuruş arasındaki yapıya benzer.

1 peni, 1 sterlinin 100’de 1’ine denk gelen bir alt birimdir; yani 100 peni, 1 sterlini oluşturur. Peni, küçük işlemler için günlük alışverişlerde sıkça kullanıldığı gibi, büyük ticari ve finansal hesaplamalarda da önemli bir rol oynar.

GBP Kullanan Ülkeler Hangileridir?

Sterlin, yani pound sterling, aşağıdaki ülkelerde ve bölgelerde resmi para birimi olarak kullanılmaktadır:

Birleşik Krallık:

• İngiltere
• İskoçya
• Galler
• Kuzey İrlanda

Britanya Denizaşırı Toprakları:

• British Antarctic Territory (Nüfusu çok düşüktür)
• British Indian Ocean Territory (resmi para birimi sterlin, ancak ABD doları daha yaygın kullanılır)
• Falkland Adaları (Falkland Adaları poundu ile birlikte, ikisi eşit değerde)
• Cebelitarık (Cebelitarık poundu ile birlikte, ikisi eşit değerde)
• Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha (Saint Helena poundu ile birlikte, ikisi eşit değerde)
• Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları (Nüfusu çok düşüktür)

Britanya Taç Toprakları (kendi versiyonlarıyla birlikte, hepsi sterlin ile eşit değerde):

• Guernsey (Guernsey poundu ile birlikte)
• Isle of Man (Manx poundu ile birlikte)
• Jersey (Jersey poundu ile birlikte)

Bunlar dışında sterlini yaygın olarak kullanan ya da kendi ülke parasını sterline sabitlemiş olan ülkeler de bulunmaktadır.

GBP Para Biriminin Küresel Rolü

BIS verilerine göre 2019’da küresel döviz piyasalarındaki işlem hacminin %12,8 ile 4. sırada yer alan GBP, 2022 yılı verilerine göre de yine %12,9’luk pay ve Japon Yeni’nden sonra en çok kullanılan para birimi olarak 4. Sıradaki yerini korumuştur.

Diğer taraftan pariteler açısından bakıldığında da, özellikle USD/GBP çifti birbirine 2022’de %9,5’lik hacimle, dünyanın birbirine karşı en çok alınıp satılan 3. Paritesi konumundadır. Öte taraftan EUR/GBP paritesi de yine %2’lik pay ile Sterlin bacaklı pariteler arasında ticareti yaygın olan çiftlerden biri olarak sayılabilir.

Sterlin ve Pound Arasındaki Farklar

Sterlin’in tam adı "Pound Sterling"dir ve İngilizce’de "Sterling" kelimesi, resmi bir terim olarak Birleşik Krallık'ın para birimini ifade eder. Diğer taraftan bu resmi adın dışında, çoğu durumda sterlin yerine pound de kullandığı görülür. Bu yüzden “pound nerenin para birimi?” ya da “pound hangi ülkenin para birimi?” sorularının cevabı esasında sterlin ile aynıdır.

Aslında “pound” kelimesi (pound yerine “quid” de denilir, ancak bu argo bir tabirdir), Latincede ağırlık anlamına gelen “poundus” kelimesinden türetilmiştir ve aynı zamanda sterlinin "pound" adıyla anılması, uzak geçmişte sterlinin, ağırlık ölçü birimi olan bir pound gümüşe denk gelmesinden kaynaklanır.

GBP Hesabı Nedir ve Nasıl Açılır?

GBP hesabı, genel olarak İngiliz sterlini (GBP) cinsinden işlem yapmaya olanak tanıyan hesap türü olarak tanımlanabilir ve GCM Forex Hesabı ile GCM Yatırım’da listelenen GBP bacaklı tüm paritelerde işlem yapılabilir.

Ancak Forex hesabı, vadesiz/vadeli döviz tevdiat hesaplarıyla karıştırılmamalıdır; çünkü döviz hesapları, genellikle nakit yönetimi ve döviz değişimi için kullanılırken, Forex işlemleri genellikle kaldıraçlı döviz alım-satımı yapma maksadıyla kullanılır. Kaldıraçlı işlemler, potansiyel kazançları artırma fırsatı sunsa da aynı zamanda kayıpları da büyütebilir. Bu nedenle, Forex işlemlerinde risk yönetimi stratejilerini uygulamak ve bu anlamda bilgi sahibi olmak önemlidir.