Kalanı İptal Et (KİE) Ne Demek?

Borsada, VİOP’ta ya da farklı bir piyasada işlem yaparken, piyasa emirleri (market orders), limit emirler (limit orders), piyasadan limite emirler (market to limit orders), kalanı iptal et emirleri (fill and kill), gerçekleşmezse iptal et (fill or kill) gibi emrin işleme alınış şeklini belirlemeye yarayan çeşitli emir tür ve tipleri karşımıza çıkar. 

Bu emir türlerinden biri olan "Kalanı İptal Et" emirleri, yalnızca mevcut likiditeye bağlı olarak kısmen gerçekleşen emirlerin geri kalan kısmının iptal edilmesini sağlar. Böylece yatırımcı, pasif emir oluşturmak yerine, yalnızca mümkün olan miktarda işlem gerçekleştirmiş olur.

Şimdi, "Kalanı İptal Et" emirlerinin ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve yatırımcılara sağladığı avantajları detaylı bir şekilde inceleyelim.

Kalanı İptal Et (KİE) Nedir?

Borsadaki emir türleri, emirlerin nasıl işleme alınacağı ve ne kadar süre geçerli kalacağını belirlemeye yöneliktir. Piyasaya iletilen emirler, genellikle günlük emir, iptale kadar geçerli emir, tarihli emir, kalanı iptal et emirleri, gerçekleşmezse iptal et emirleri gibi farklı geçerlilik sürelerine sahip olabilir. Bu emir türleri, yatırımcıların işlem stratejilerini belirlerken likidite, hız ve esneklik gibi faktörlere göre seçim yapmalarını sağlar.

Geçerlilik süresine bağlı emir türlerinden biri olan KİE, bir emre anlık gerçekleşme koşulu ekler. Bu nedenle, emir piyasaya iletildiği anda, karşı taraftaki bekleyen emirlerin durumuna göre ya tamamen gerçekleşir ya da gerçekleşmeyen kısmı iptal edilir. 

KİE emirleri, piyasa koşullarına ve yatırımcının stratejisine göre özellikle hızlı işlem yapmanın tercih edildiği durumlarda kullanılır. Örneğin, KİE koşuluyla bir yatırımcı piyasa fiyatından veya belirli bir limit seviyesinden piyasaya emir gönderdiğinde, bu emir likidite durumuna bağlı olarak kısmen gerçekleşebilir ve gerçekleşmeyen kısım o anda otomatik olarak iptal edilir. Bu özellik, yatırımcıyı gereksiz beklemelerden kurtarır ve yatırımcıların stratejilerini anlık piyasa koşullarına göre şekillendirmelerine yardımcı olur.

KİE Emrinin Kullanıldığı Piyasalar ve Varlık Türleri

Kalanı iptal et emir türü, teorik olarak Borsa, VİOP, Borçlanma Araçları gibi tüm piyasa türlerinde ve her türlü varlık grubunda karşımıza çıkabilir. Ancak hangi piyasada, hangi emir türüne bağlı olarak kalanı iptal et emrinin kullanılabileği, ilgili borsa otoritesinin piyasa prosedürleri çerçevesinde ayrı ayrı kurala bağlanabilir ve bu husustaki düzenlemeler zaman zaman revize edilebilir. 

Örneğin 01/03/2016 onay ve 29/11/2024 revizyon tarihli Borsa İstanbul Pay Piyasası prosedürüne göre limit, piyasa, piyasadan limite ve dengeleyici emir türlerinin tamamında kalanı iptal et koşullu emir girişi yapılabilir. Diğer yandan piyasa ve dengeleyici emirlerde, mezkur tarihli prosedür kuralı gereği yalnızca kalanı iptal et koşullu emir gönderilebilir.

Kalanı İptal Et (KİE) Emri Nasıl Verilir?

Kalanı iptal et emri, alım veya satım işlemleri sırasında işlem platformlarında kolayca seçilebilen bir emir türüdür. Emir oluşturma ekranında, genellikle emir tipi seçiminin hemen ardından süre seçeneği bulunur ve burada "Kalanı İptal Et" seçeneği yer alır.

Ancak hisse senetlerinde piyasa emri ile işlem yaparken dikkat edilmesi gereken bir durum, piyasa emirlerinin mevcut prosedür kuralı gereği yalnızca KİE koşulu ile iletilebilmesidir. Bu sebeple, piyasa emri girdiğinizde süre koşulu otomatik olarak "Kalanı İptal Et" olarak atanır ve manuel bir seçim yapmanız gerekmez.

KİE Emrinin Avantajları Nelerdir?

Kalanı iptal et emri, borsalarda farklı emir tipleri ile birlikte, emrin süre bakımından geçerlilik koşulunu belirtmeye yönelik kullanılan bir emir türüdür. Bir emre kalanı iptal et koşulu ekleyen bir yatırımcı, emrin piyasa fiyatından ya da belirlenen limit seviyeden hemen gerçekleşmesini amaçlar. Bu emir koşulunu kullanan yatırımcı, eğer emrin tamamı hemen yerine getirilmezse, gerçekleşmesi mümkün olan kısmının gerçekleşmesini, ancak geri kalan kısmının ise iptal edilmesini istemektedir.

KİE emirleri, genellikle hızlı işlem yapmayı önceliklendiren veya piyasa koşullarının değişken olmasından endişe eden yatırımcılar tarafından tercih edilir. Örneğin, herhangi bir borsa endeksinde yer alan bir hissede, KİE koşulu ile 100 lira limit fiyattan 100 lotluk alım emri veren bir yatırımcı, karşı tarafta yeterli miktarda satış emri bulunmuyorsa, yalnızca mevcut satışlarla eşleşen kısmın gerçekleşmesini kabul ederken, geri kalan kısmın pasife yazılmasını istemez. Dolayısıyla bu tür bir beklentiyle piyasaya emir gönderilirken, süre koşulu olarak "kalanı iptal et" kullanılabilir. Bu açıdan KİE emrinin yatırımcıya sağladığı en önemli avantaj, pasife emir göndermeksizin, yatırımcıya anlık olarak işlem yapma olanağı sunmasıdır.

Ayrıca, yine örneğin piyasa fiyatından 100 lotluk alım emri ileten bir yatırımcı da, piyasa emir tipini kullandığı için, mevcut durumda, hangi fiyattan olursa olsun, ilgili hisseden 100 lot almayı istemektedir. Diğer taraftan mevcut emir defteri kompozisyonunda 100 lotluk alımı karşılamaya yetecek miktarda karşı emir, yani satış emri yoksa, eşleşmeye mümkün miktarda kısmın gerçekleşmesini kabul ederken, kalan kısmın pasife yazılarak, sonradan piyasa iletilecek daha farklı fiyatlı satışlarla eşleşmesini tercih etmemektedir. İşte bu gibi bir beklenti ve tercihle piyasa emri iletimi yapılırken de, süre koşulu olarak “kalanı iptal et” kullanılabilir.

KİE emri, "gerçekleşmezse iptal et" emriyle benzer şekilde anlık süre koşulu taşır. Ancak “gerçekleşmezse iptal et” emirleri kısmi gerçekleşmeye izin vermez ve emir miktarının tamamı, o anda gerçekleşmediği takdirde tümü iptal edilir. Bu bakımdan KİE emrinin, gerçekleşmezse iptal et emrinden en önemli farkı, anlık işlem yapmayı sağlarken, aynı zamanda kısmi gerçekleşmeye de olanak tanımasıdır.

KİE emir türü, her piyasa koşulunda kullanılabilir. Ancak özellikle volatil piyasalarda veya likiditesi düşük yatırım araçlarında işlem yaparken, mevcut likiditeyi anında değerlendirmek isteyen yatırımcılar tarafından daha sık tercih edildiği söylenebilir.

KİE Emrinin Kullanımı ile İlgili Örnekler

Birçok yatırımcı “Hisse senedi alırken süre ne seçilmeli?” veya “Hisse senedi alırken süre seçimi ne olmalı?” gibi soruların yanıtını arar. Fakat bu tür soruların doğru cevabı, ancak yatırımcının farklı emir türlerini ve bu emirlerin işleyişini anlamasıyla verilebilir. Çünkü alım-satım emirlerinde kullanılacak süre seçimi, yatırımcının stratejisine, piyasa koşullarına ve işlem hedeflerine bağlı olarak kendisinin karar vermesi gereken bir karardır.

Bu doğrultuda, piyasada aşağıdaki şekilde bir emir defteri mevcutken, kalanı iptal et koşullu emirlerin nasıl bir sonuç doğuracağını örneklerle inceleyelim.

Limit Fiyatlı Emir ile KİE:

1. Senaryo:

• Emir: 100 TL limit fiyatla 500 lot KİE emri (ALIŞ).
• Durum: Satış tarafında 100 TL veya daha iyi fiyatlı emir bulunmamaktadır.
• Sonuç: Emir eşleşmez ve tamamı iptal edilir.

2. Senaryo:

• Emir: 100,50 TL limit fiyatla 600 lot KİE emri (ALIŞ).
• Durum: Satış tarafında 100,50 TL fiyatlı 500 lot bekleyen emir bulunmaktadır.
• Sonuç: 500 lotluk kısmı gerçekleşir, geriye kalan 100 lot iptal edilir.

3. Senaryo:

• Emir: 99,50 TL limit fiyatla 100 lot KİE emri (SATIŞ).
• Durum: Alış tarafında 99,50 TL fiyatlı 200 lot bekleyen emir bulunmaktadır.
• Sonuç: 100 lotluk satış emrinin tamamı eşleşir ve gerçekleşir.

Piyasa Emri ile KİE:

1. Senaryo:

• Emir: 500 lot piyasa emri (ALIŞ).
• Durum: Satış tarafında işlem görebilecek en iyi fiyat 100,50 TL, burada 500 lot bekleyen emir bulunmaktadır.
• Sonuç: 500 lotun tamamı 100,50 TL fiyatından gerçekleşir. 

2. Senaryo:

• Emir: 800 lot piyasa emri (ALIŞ).
• Durum:
• Satış tarafında:
• 100,50 TL’de 500 lot bekleyen emir var.
• 101,00 TL’de 300 lot bekleyen emir var.
• Sonuç:
• İlk 500 lot 100,50 TL fiyatından gerçekleşir, kalan 300 lot ise 101,00 TL fiyatından eşleşir ve emrin tamamı karşılanır.

3. Senaryo:

• Emir: 1.200 lot piyasa emri (ALIŞ).
• Durum:
• Satış tarafında toplamda 1.000 lot bekleyen emir bulunmaktadır:
• 100,50 TL’de 500 lot,
• 101,00 TL’de 300 lot,
• 101,50 TL’de 200 lot.
• Sonuç:
• 500 lot 100,50 TL fiyatından gerçekleşir.
• 300 lot 101,00 TL fiyatından gerçekleşir.
• 200 lot 101,50 TL fiyatından gerçekleşir.
• Satış tarafında daha fazla emir bulunmadığı için, kalan 200 lotluk emir iptal edilir.

Piyasadan Limite Emri ile KİE:

1. Senaryo:

Emir: 1.000 lot Piyasadan Limite Emir (ALIŞ) ve KİE koşulu.
Durum:

• Satış tarafındaki en iyi emirler:
• 100,50 TL fiyatında 500 lot bulunuyor.

İşlem:

• 500 lot, 100,50 TL fiyatından piyasa emri ile alınır.
• 101,00 TL fiyatına geçilmez çünkü KİE emir, bir sonraki fiyat seviyesine geçmeyi engeller ve emir iptal edilir.

2. Senaryo:

Emir: 100 lot Piyasadan Limite Emir (SATIŞ) ve KİE koşulu.
Durum:

• Alış tarafındaki en iyi emirler:
• 99,50 TL fiyatında 200 lot bulunuyor.

İşlem:

• 100 lot, 99,50 TL fiyatından piyasa emri ile alınır ve emrin tamamı gerçekleşir.

Kalanı İptal Et (KİE) ve İptale Kadar Geçerli (İKG) Emir Tipleri Arasındaki Farklar

İptale kadar geçerli koşulu seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir, örneğin vadeli piyasalarda sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Borsada, yani hisse senedi piyasasında ise iptale kadar geçerli emri türü, şu anki prosedür gereği Birincil Piyasada Değişken ve Sabit Fiyatla Talep Toplama yöntemlerinde halka arz süresinin sonuna kadar emrin geçerli olması için kullanılabilir. 

Kalanı iptal et emirlerinde ise durum farklıdır. Bu tür emirlerde, emir iletildiği anda tamamen ya da kısmen gerçekleşmesi gerekir. Gerçekleşmeyen kısım ise otomatik olarak iptal edilir.