Mevduat Nedir? Mevduat Hesapları ve Faiz Hesaplama Yöntemleri

Maaşlarınızı çektiğiniz, kira ödemesi aldığınız veya yaptığınız, çeşitli türde para transferleriyle ödemeler gerçekleştirdiğiniz ya da tasarruflarınızı farklı vadelerde faiz geliri elde etmek için değerlendirdiğiniz hesapları bilirsiniz. İşte tüm bu ve benzer işlemler, çoğunlukla mevduat bankaları tabir edilen bankalar üzerinden gerçekleştirilen mevduat işlemlerini oluşturur.

Buna göre en genel haliyle mevduat, bir banka veya finans kuruluşunun, bireylerden veya kurumlardan belirli bir süre için ya da istenildiğinde geri alınmak üzere yatırılan parayı ifade eder.

Mevduat Nedir?

Arapça kökenli bir kelime olan “mevdû”, emânet edilen veya emânet olarak bırakılan şey anlamına gelir ve bu kelime yine Arapçada “emanet etmek” anlamına gelen bir kökten türetilmiştir. Mevduat kelimesi ise sonundaki -at ekiyle “mevdû” sözcüğünün çoğuludur. Bu etimolojik köken, mevduatın günümüzdeki kullanılan anlamıyla da büyük ölçüde uyumludur; çünkü mevduat hesaplarına paralarımızı emanet ederiz. Bu yüzden mevduat hesaplarına para yatırın kişilere de “emanet eden” anlamına gelen “mudi” denilir ve bu kelimenin kökü de yine aynı kelimedir.

Diğer yandan 5411 sayılı Bankacılık Kanununda geçen haliyle ise mevduat “Yazılı ya da sözlü olarak veya herhangi bir şekilde halka duyurulmak suretiyle ivazsız veya bir ivaz karşılığında, istendiğinde ya da belli bir vadede geri ödenmek üzere kabul edilen parayı” ifade eder şeklinde tanımlanır.

Günümüzde farklı türde mevduat hesapları söz konusu olmak ile birlikte, mevduat yapılanması en temelde vadeli ve vadesiz mevduat hesapları olarak ikiye ayrılır ve bu iki tür de farklı finansal ihtiyaçlara yönelik önemli bankacılık hizmetleridir.

Vadeli ve Vadesiz Mevduat Hesabı Nedir?

Vadesiz mevduat hesapları, tamamen likit bir ürün olarak tanımlanabilir. Bu hesaplarda tutulan para, mudi tarafından istenildiği an çekilebilir ve çeşitli ödeme işlemleri ya da ticari işlemlerde kullanılabilir. Örneğin maaş ödemeleri, acil nakit ihtiyaçları, düzenli fatura ödemeleri ve para transferleri gibi işlemler için bu hesaplardan faydalanılabilir. Bu özellikleriyle vadesiz hesaplar, özellikle günlük bankacılık işlemleri ve kısa vadeli nakit ihtiyaçları için idealdir.

Vadeli mevduat hesapları ise, faiz getirisi sağlayarak tasarrufları değerlendirme veya yatırım amacı taşıyan bir bankacılık ürünü olarak işlev görür. Buna göre vadeli mevduatın, belirli bir süre boyunca bankada parayı tutarak faiz geliri elde etmek isteyenler için uygun olacağı söylenebilir.

Vadeli Mevduat Faizi Nasıl Hesaplanır?

Vadeli mevduatlarda faiz hesaplaması hesap makinesi kullanarak kolayca yapılabilecek bir aritmetik işleme dayanır ve basit faiz hesaplaması yapılırken şu formül kullanılır:

Faiz = Anapara × Faiz Oranı × Vade Süresi

Örnek olarak 1000 TL’lik bir vadeli mevduatın %12’luk net faiz getirisi üzerinden 1 yılın sonunda ne kadar faiz getirisi sağlayacağını yukarıdaki formülü kullanarak şu şekilde hesaplayabiliriz:

• Anapara: 1000 TL
• Faiz oranı: %12
• Vade süresi: 1 yıl

Faiz = 1000 TL × 0.12 × 1 = 120 TL

Bu durumda yatırılan para, faizi getirisi ile birlikte vade sonunda 1000 TL+120 TL=1120 TL olacaktır.

Eğer söz konusu %12’lik getiri ile mevcut 1000 TL’lik tasarruf 1 yıl yerine örneğin 3 ay vadeli mevduatta tutulmuş olsaydı, bu durumda da faiz getirisi;

Faiz = 1000 TL × 0.12 × 1/12*3 = 30 TL

Dolayısıyla bu hesaplamaya göre de vade sonunda toplam tutar 1000 TL + 30 TL = 1030 TL olurdu.

Mevduat Faiz Oranlarını Etkileyen Faktörler

Mevduat faiz oranları, bankaların tasarruf sahiplerinden topladıkları fonlara ödedikleri getiriyi ifade eder ve bu getiri, ekonomiye ve piyasaya ilişkin birçok faktörden etkilenir. Ayrıca mevduat faiz oranları, tüm ekonomik birimler açısından önemli bir gösterge niteliği de taşır.

Mevduat faiz oranları üzerinde en belirleyici faktör, merkez bankasının belirlediği politika ve gecelik faizler doğrultusunda oluşan ağırlıklı ortalama fonlama maliyetidir. Bankaların fonlanma maliyetleri arttığında veya azaldığında, bu değişiklikler mevduat faiz oranlarına yansır. Merkez bankası faiz kararları ise genellikle enflasyon oranlarıyla ilişkilidir.

Piyasa talebi ve bankaların likidite durumu da faiz oranlarını etkileyen diğer faktörlerdir. Bankalar, kredi taleplerini karşılamak veya likidite ihtiyaçlarını gidermek amacıyla mevduat toplamak zorundadır. Bu nedenle, bankaların iç dinamikleri, bankalar arasında farklı mevduat faiz oranlarının oluşmasına yol açar.

Bunların yanı sıra, düzenleyici gereklilikler, bankaların kredi notları ve mevduat vadesinin uzunluğu gibi faktörler de faiz oranları üzerinde çeşitli derecelerde etkiye sahiptir.

Vadeli ve Vadesiz Mevduat Hesabı Arasındaki Farklar

Vadeli ve vadesiz mevduatlar arasındaki en önemli farklılığın faiz kazancı sağlayıp sağlamama olduğunu söylemek mümkündür. Vadeli mevduatlar, belirli bir vade süresi boyunca yatırılan paraya faiz getirisi sağlar, ancak vadesiz mevduat hesaplarında böyle bir faiz getirisi yoktur. Bu durum, her iki hesap türünün likiditesini de etkiler.

Vadesiz mevduat hesaplarındaki birikime, hesap sahibi ihtiyaç duyduğu anda erişebilir ve istediği parasal işlemleri gerçekleştirebilir. Ancak, vadeli mevduat hesaplarındaki paranın faiz gelirinden yararlanabilmesi için, yatırımcının vade süresinin tamamlanmasını beklemesi gerekir. Aksi takdirde, faiz geliri elde edilemez.

Son olarak vadeli ve vadesiz hesapları arasında vergilendirme yönünden de fark bulunmaktadır. Vadeli mevduat hesapları faiz getirisi sağladığı için, elde edilen faiz gelirinden değişen oranlarda stopaj (vergi kesintisi) yapılırken, vadesiz mevduat hesaplarında böyle bir kesinti uygulanmaz.

Mevduat Hesabı Açarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Mevduat hesabı açarken dikkat edilmesi gerekenler iki ana başlık altında incelenebilir: Birincisi, bankanın sunduğu hizmetler ve koşullar, ikincisi ise vadeli mevduat hesabı açılacaksa, faiz oranlarındaki farklılıklar ve doğru vade seçiminin belirlenmesidir.

Bankalar arası mevduat faizleri arasında farklılık olacağı göz önünde bulundurularak, öncelikle avantajlı faiz oranlarının hangi banka/bankalarda bulunduğunu araştırmak önemli bir gerekliliktir. Diğer yandan aynı bankada dahi, örneğin yeni açılan hesaplara ya da mobil bankacılığa özel uygulanan kampanyalar kapsamında daha avantajlı faiz oranları sunulup sunulmadığı da ayrıca incelenmeli ve bu yolla ihtiyaca en uygun seçeneğin belirlenmesi sağlanmalıdır.

Söz konusu değerlendirmede genellikle en yüksek faiz teklifi veren banka öne çıkacaktır. Ancak banka tercihi yaparken sadece faiz oranına bakmak yerine; müşteri hizmetlerinin kalitesi, bankanın genel güvenilirliği, sunduğu diğer bankacılık hizmetleri ve dijital platformlarının kullanım kolaylığı gibi unsurlar da dikkate alınabilir. Ayrıca özellikle çok yüksek tutarda mevduat hesabı açılması durumunda, mevduat garantisinin bir limiti olduğu göz önünde bulundurularak, ilgili bankanın finansal durumu ve risk yönetim politikaları da incelenebilir.

Vade tercihi hususu ise, en temelde yatırımcının nakit akışı ihtiyacı başta olmak üzere, farklı ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda vereceği kişisel bir karar olacaktır. Bununla birlikte, genel bir kaide olarak, faiz hadlerinde yükselme beklentisinde olan bir yatırımcının, kısa vadeli; gelecekte faizlerin düşeceği beklentisi bulunan bir yatırımcının ise daha uzun vadeli mevduat türlerini seçmesi avantaj sağlayabilir. Çünkü faiz oranlarının yükseleceği beklentisi varsa, ileriki vadelerde daha yüksek faiz oranlarından yararlanma imkânı doğabileceği; aksine faiz oranlarının düşeceği öngörüsü bulunuyorsa da, uzun vade tercihi sayesinde mevcut yüksek faiz oranından daha uzun süre yararlanma avantajı elde edilebileceği dikkate alınmalıdır.