Opsiyonları Anlamanın Püf Noktası: Örtük Oynaklık Nedir?

Shearson Lehman Brothers’ın eski başkan yardımcısı Yılmaz Erolgaç, “Yirminci Yüzyılda Profesyonel Para Yönetimi” isimli kitabında, dünyanın en ünlü portföy yöneticilerinden Peter Lynch’in “Bütün hayatım boyunca tek bir opsiyon almadım” sözüne atıfta bulunur. Ancak bunun hemen ardından kendisi de şu sözleri ekler: “Peter Lynch, opsiyon tekniklerini inceleseydi, herhalde Magellan Fonu’nu on yılda, 20 değil, yüz katına çıkarırdı.”

Peter Lynch artık emekli oldu, bu yüzden opsiyonları incelese bile bunun fon yatırımcılarına bir katkı sağlaması artık mümkün değil. Ancak burada asıl dikkate değer nokta, opsiyonların -yazarın da değindiği gibi- yatırımcılar için bu denli yüksek bir kâr potansiyeli taşıyor oluşu… 

Yatırımda Başarı, Bilgiye Yatırım ile Başlıyor

“Bilgiye yapılan yatırım, en yüksek kârı getirir.”

Benjamin Franklin

Opsiyon piyasası size diğerlerine göre biraz daha karmaşık mı geliyor, yoksa henüz opsiyonlar hakkında hiç mi incelemeniz olmadı? 

Aslına bakarsanız, en büyük endişeyi, bize kolay gibi anlatılan ya da bizim kolay sandıklarımızla ilgili duymalıyız; çünkü hayatın tuzakları, genelde kolaylık görünümünün süsüyle önümüze konur.

İşin doğrusu şu ki; kolay ya da zor piyasa yok, bildikleriniz ve bilmedikleriniz var. Kolaya kaçılmadığı sürece ise, tüm piyasaları öğrenmek kolay.

-Öyleyse ne yapmalıyız? 

-Bulmaca çözer gibi, bu örtük oynaklık denilen konunun ne olduğunu çözmeliyiz.

-Peki çözünce ne olacak?

-Bilgimiz ile gelişmiş ülkelerde en çok rağbet gören yatırım enstrümanlardan biri olan opsiyonların işleyiş yapısının o kavramsal kapısı, bize tüm ihtişamıyla açılacak…

Kapının Anahtarı: Örtük Oynaklık

Girizgâhın biraz uzun sürdüğünün farkındayım. Fakat oynaklığın kendisi bitti de, örtük olanı mı kaldı diyerek gitmenizi istemiyorum. Zira bu konu, öyle ders kitaplarında anlatıldığı kadar anlaşılması zor bir konu değil. Dahası bir kere anlayınca, opsiyonlar konusunda beyninizde nöronal bir havai fişek gösterisi yaşanacağından eminim.

Ancak örtük oynaklık ve onun opsiyonları anlamada neden bu kadar önemli olduğuna geçmeden önce, kısaca oynaklığın ya da finans dünyasında daha çok kullanılan hâliyle volatilite denilen kavramın ne olduğuna bir göz atalım.

Oynaklık Nedir?

Standart Sapma’yı (σ), bir kerede geçene ödül verilen İstatistik - 101 dersinden hatırlıyor olabilirsiniz. İşte finans dünyasında da, herhangi bir endeksin, finansal aracın ya da portföyün oynaklığı, onun standart sapmasıyla ölçülüyor. Yüksek bir standart sapma, yüksek bir oynaklık anlamına gelirken; yüksek bir oynaklık da, yüksek riskliliği gösteriyor. Ancak riski duyunca aklınızda hemen tehlike çanları çalmasın, çünkü risk ile getiri birbiriyle çok yakın akrabalar…

Şimdi basit bir canlandırma yapalım. Diyelim ki X ve Y adında iki farklı hisse senedi var ve bu iki hisse senedinin de 1 yıl önceki fiyatı 100 $ idi ve bugünkü fiyatları da aynı şekilde 100 $.

Ancak X hissesi, bu bir yıllık zaman zarfında en yüksek 200 $ ve en düşük 80 $’ı görmüş. Yani 120 $’lık bir fiyat bandında hareket etmiş. Diğer yandan Y hissesi yıl içinde en yüksek 140 $’ı test ederken, en dipte de 90 $’a kadar düşüş göstermiş.

Buna göre X ve Y hissesini en dipten alıp en tepede satmayı başaran Nostradamus adlı kişi X hissesinden 200 $-80 $=120 $ kazanç sağlarken, Y hissesinden 140 $-90 $=50 $ kâr edebilmiş. 

Fakat gel görelim ki, Murphy isimli diğer bir kişi de, her iki hisseyi de en tepeden alıp en dipten satmış ve o da X hissesinden -120 $, Y hissesinden de -50 $ zarar etmiş. Hadi şimdi bu iki olaydan sonuçlar çıkaralım.

1. Bir senelik zaman zarfında X hissesi 120 $, Y hissesi ise 50 $’lık bir fiyat bandında hareket etmiştir. 
2. X hissesi Y hissesine göre daha oynaktır, yani daha risklidir.
3. Nostradamus daha yüksek risk aldığı X hissesinde, daha düşük risk aldığı Y hissesinden daha fazla kâr sağlamıştır.
4. Murphy daha yüksek risk aldığı X hissesinde, daha düşük risk aldığı Y hissesine göre daha fazla zarara uğramıştır.
5. Oynaklık, normal dağılım varsayımı altında yönsüz bir göstergedir ve hem kâr hem zarar potansiyeli oynaklıkla yakından ilişkilidir.

Tarihî Oynaklık Nedir?

Tarihî ya da istatistikî oynaklık herhangi bir finansal aracın ya da göstergenin seçilen bir periyot aralığından alınan fiyat verileriyle hesaplanır.

Örneğin yukarıdaki gibi bir örnekte, X ve Y hisselerinin 1 yıllık periyottaki günlük kapanış fiyatlarını veri olarak alıp Standart Sapma’sını hesapladığımızda, X ve Y hisselerinin 1 yıllık tarihî oynaklığını hesaplamış oluruz. Daha geniş bir fiyat aralığında salınan fiyatlar ise, hesaplama sonucunda daha yüksek bir standart sapma bulacağımıza işaret eder.

Geçmişten Geleceğe: Örtük Oynaklık Nedir?

Herhangi bir menkul kıymet, geçmişte gösterdiği oynaklığı, aynı şekilde gelecekte de gösterecek diye bir kural yoktur. Diğer bir deyişle, oynaklığın da bir oynaklığı vardır.

Zımnî oynaklık olarak da bilinen örtük oynaklık ise, bir opsiyon yatırımcısının, dayanak varlık için geleceğe dönük olarak tahmin ettiği oynaklıktır. Dolayısıyla tarihî oynaklık gerçekleşmiş ve değişmez bir veri olmasına rağmen, örtük oynaklık bir beklentidir ve diğer piyasalarda olduğu gibi opsiyon piyasasında da, fiyatlamada beklentiler önemli bir rol oynar.

Örtük Oynaklık Opsiyon Fiyatına Nasıl Etki Eder?

Diyelim ki Ons Altın üzerine yazılmış bir opsiyon aldınız. Bu durumda opsiyonun türü, kullanım fiyatı, Ons Altın’ın (dayanak varlık) spot fiyatı, opsiyonun vadesi ve örtük oynaklık parametrelerinin her biri opsiyon fiyatı üzerinde belirleyici olacaktır. Fakat dikkat edecek olursanız, örtük oynaklık hariç bu parametrelerin her biri dışsal değişkenlerdir. Bu yüzden, örneğin, bana göre bu opsiyonun vadesine şu kadar kaldı ya da Ons Altın’ın spot fiyatı bence şu kadar gibi bir yaklaşım abes olur. Çünkü bunlar yatırımcının bakış açısına göre şekillenmez.

Gelgelim, örtük oynaklık, bir tahmindir ve beklentiyi ifade eder. Bu sebeple bu noktada görecelilik devreye girer ve eğer sizin Ons Altın’da gelecek için oynaklık tahmininiz benden daha yüksekse, aynı özellikteki bir opsiyona benden daha fazla prim ödemeye de razı olabilirsiniz.

Opsiyon Piyasasında Örtük Oynaklık Ne İşimize Yarar?

Eğer varant piyasasında işlem yapıyorsanız, örtük oynaklığın çok işinize yarayacağını söyleyemem. Hatta bilmek moralinizi bile bozabilir. Neden mi? Çünkü varantın örtük oynaklık parametresinin olması gerekenden yüksek olduğunu (dolayısıyla varantın pahalı olduğunu) düşünüyorsanız, yapabileceğiniz çok bir şey yoktur. Zira varant piyasasında, opsiyon piyasasında olduğu gibi, açığa satış yapamazsınız.

Ancak opsiyon piyasasında örtük oynaklığı yüksek bulup opsiyonun aşırı fiyatlandığını düşünüyorsanız, opsiyon almak yerine opsiyon satmayı tercih edebilirsiniz. Aynı şekilde yatay piyasa stratejileri de, böyle bir durumda, sizin için iyi bir seçenek olabilir. 

Örtük Oynaklık Ne Zaman Yüksektir?

İki referansa göre örtük oynaklığın yüksek olduğu kanısına varılabilir:

1. Dayanak varlığın tarihî oynaklığı, opsiyonun örtük oynaklığından düşükse; bu durumda -tarihî oynaklık ortalamaya dönüş eğilimi gösterir varsayımıyla- opsiyonun örtük oynaklığının yüksek olduğu düşünülebilir.
2. Opsiyonun örtük oynaklığı, dayanak varlıkta bizim beklediğimiz (tahmin ettiğimiz) oynaklıktan daha yüksekse, bu da bizim gözümüzde, opsiyonun aşırı fiyatlandığını gösterir.

Örtük Oynaklıktan Vega Trade Etmeye

Yine Ons Altın dayanak varlıklı bir alım opsiyonu aldığınızı (long-call) düşünelim ve söz konusu opsiyon başa baş (ATM) bir opsiyon olsun. Opsiyonun özelliklerini inceleyelim.

Ons Altın Spot: 1800 $

Tür: Alım

Sözleşme Büyüklüğü: 1 Ons

Kullanım Fiyatı: 1800 $

Vadeye Kalan Süre: 30 Gün

Örtük Oynaklık (Yıllık): %15

Bu opsiyonun makul değeri, örtük oynaklık %15 varsayımıyla, 31,61 $’dır (Black&Scholes Modeli).

Şimdi de opsiyonun işlem anındaki (T+0) parametrelerini inceleyelim.

Delta: %52

Teta: -0.54 $/Gün

Gama: 0.005/Ons Altın 1 $

Vega:  0,65 $/%1

Gördüğünüz gibi yapılan bu alım işleminde baskın parametre Delta’dır. Opsiyon terminolojisiyle söylersek, bu alım büyük ölçüde bir Delta trading işlemidir. Fakat bir de yapılan işlemin bir Short ya da Long Straddle stratejisi olduğunu varsayalım. Bu durumda, Delta büyük oranda nötralize olurken (0’a yakın), Vega ve Teta ise yaklaşık iki katına çıkacaktır ve baskın parametre Vega hâline gelecektir.

Dikkat: Long straddle’da Vega pozitif, Teta Negatiftir; Short Straddle’da ise tam tersidir.

Bu durumda yatırımcı, dayanak varlık fiyatının hareket yönüne değil, doğrudan oynaklık artış ya da azalışına, yani Vega’sına yatırım yapmış demektir.

GCM Opsiyon İşlemlerinin Şimdi Ücretsiz Deneyin

GCM Yatırım sayesinde, küresel piyasalara açılmanın yeni bir yolunu daha keşfedin ve bunun için daha fazla beklemeyin.

Bunun yerine kendiniz için hemen ücretsiz bir GCM Opsiyon Deneme Hesabı oluşturun ve opsiyon piyasasında yatırım yapmanın avantajlarını, 100.000 $ sanal parayla hiç risk almadan bizzat deneyimleyin.

GCM Yatırım ile Opsiyon Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun