Temel Analiz Nedir? Temel Analiz Nasıl Yapılır?

Temel analiz (Fundamental Analysis) bir hissenin içsel değerini (Intrinsic Value), hisse değerini etkileyebilecek makro ve mikro ölçekteki tüm nicel ve nitel unsurlar dikkate alınarak yapılan bir değerleme yöntemidir. Temel analizin nihai amacı, bir hisse senedinin ya da herhangi bir menkul kıymetin içsel değerini ölçmektir.

Bir hissenin gerçek değeri, o şirketin kârlılığıyla yakından ilişkilidir, çünkü kârlılık olmadan bir şirketten istikrarlı bir nakit akışı beklemek mümkün değildir.  Bu sebeple temel analiz yönteminde, şirketin uzun vadeli kârlılığına etki edebilecek faktörler bir arada analiz edilerek, şirketin geleceğiyle ilgili bir projeksiyon yapılmaya çalışılır.

Temel analizin, bu gelecek odaklı ve bütünsel bakışı içermesi; yöntemin özellikle uzun vadeli bir perspektiften hisse yatırımı yapan yatırımcıların birçoğu tarafından sıklıkla tercih ediliyor oluşunun da başlıca sebepleri arasında yer alır.

Temel Analizin Amacı Nedir?

“Fiyat ödediğiniz, değer ise aldığınızdır” der, başarılı yatırımcı Warren Buffett.

Temel analizin amacı, yapılan yatırımda, aldığınız değerin, ödediğiniz fiyatı hak edip etmediğini saptamaya çalışmaktır. Eğer aldığınız hissenin fiyatını bilirken, onun değeri hakkında bir fikriniz yoksa sacın bir ayağı boşta kalmış demektir.

“Değer” kavramının bir yönüyle sübjektivite içerdiği bir gerçek; fakat temel analiz yöntemindeki bir dizi adımlar takip edilerek, “değer” kavramı üzerinde en azından makul bir uzlaşı yapılabilir ve bu yolla kavram daha somut ve tarafsız bir bölgeye taşınabilir.

Bir hissenin, hatta daha genel bir yaklaşımla herhangi bir yatırım aracının içsel değeri ise onun gelecekte elde etmesi beklenen nakit akışlarının bugünkü değeri kadar olmalıdır.

Örneğin size 10 yıl boyunca, senede 10 lira nakit akışı sağlayacak bir yatırımın değeri, en fazla 10*10=100 lira olabilir. Esasında, paranın zaman değeri de hesaba katıldığında, 10 seneye yayılmış toplam 100 liralık “beklenen nakit akışı” bugüne ait olmadığından, böyle bir yatırım için 100 lira ödemenin de fazla olduğu ortaya çıkacaktır. Diğer bir ifadeyle gerçek değer tespiti, bu 100 liranın ayrıca belirli bir iskonto oranından bugüne indirgenmesini de gerektirir.

Dikkat: Burada misal olarak vererek kaba hatlarıyla ortaya koymaya çalıştığımız değerleme tarzı “indirgenmiş nakit akımı yöntemi” yaklaşımına uygundur. Hisse değerlemede kullanılan, birtakım başka değerleme yöntemleri de olmakla birlikte, bu yöntem içeriği itibariyle, günümüzde en çok kullanılan yöntemlerden birisidir.

Temel Analiz Nasıl Yapılır?

Yukarıdaki tanıma göre, bir hissenin değeri, onun gelecekte elde etmesi beklenen nakit akışlarının bugünkü değeri kadar olmalıdır; fakat bir hissenin gelecekte elde edeceği nakit akışları hakkında kesin bir kestirimde bulunmak kolay değildir. Bu yüzden temel analiz yapılırken, gelecekteki nakit akışları üzerinde belirleyici olabilecek her unsur ayrı ayrı gözden geçirilmelidir.

Bir şirketin finansal performansı, iç ve dış bir dizi faktörün etkileşimi sonucunda şekillenir; dolayısıyla temel analiz yönteminde; şirketin kendisi, rakipleri, sektör ve genel ekonomi ile ilgili büyük miktarda veri, şirketin değerine etki perspektifinden hesaba katılır. 

Makro verilerin yorumlanması ve yatırım kararından önce dikkate alınması elbette önemlidir; fakat bu ayrı bir bahiste incelenmesi gereken geniş kapsamlı bir konu olduğundan, yazının devamında doğrudan şirket incelemesinde bakılması gereken hususlar üzerinde duracağız.

Şirketin Yaptığı İşi Anlayın

Temel analiz yaparken, sadece rakamlarla yetinmeyin ve biraz da serbest düşünme deneyleri yapın. Örneğin “Şirket ana gelir kaynağını ne üreterek sağlıyor?” soruyla başlayıp sonrasında şirketin ürettiği ürün ya da hizmetin gelecekteki talebini destekleyici ya da kırıcı unsurların neler olabileceği üzerine hayal kurabilirsiniz.

Herhangi bir ürün ya da hizmet size bir tüketici olarak çok cazip gelebilir; fakat bu, söz konusu ürün ya da hizmet üretiminin her zaman rantabl olduğunu göstermeye yetmez. Zira maliyetler çok yüksek olabilir ya da söz konusu ürün ya da hizmetin tahtını sarsacak çokça alternatif türeyebilir.

Bazı iş kollarının ise döngüsel olabileceğini aklınızda bulundurun. Yine bazı ürün ya da hizmetlerin talebi esnek olabilir ve bu da talebin fiyat farklılaşmasına duyarlı olduğunu gösterir.

Satışlar Ne Durumda?

Gelir Tablosu Satışlar kalemiyle başlar ve bir şirketin yeni finansalları yayımlandığında benim ilk baktığım yer genelde Satışlar olur. Bence siz de öyle yapabilirsiniz.

Temel analiz yaparken satışların yıldan yıla artıp artmadığını muhakkak kontrol etmek gerekir ve eğer artmıyorsa, bir sorun var demektir.

Üstelik satışlardaki artışın sadece nominal olarak değil, miktar bazında da büyümüş olması caziptir. Benzer şekilde toplam cirodaki artışın enflasyon oranın da üzerinde olması istenir, aksi takdirde reel bir büyümeden söz edilemez.

Yeterince Kâr Ediyor mu?

Diyelim ki satış tarafında her şey çok iyi gidiyor ve satışlar dönemler itibariyle istikrarlı bir şekilde artıyor; fakat kârlılık aynı derece artmıyor. İşte bu gerçekten çok moral bozucu olur.

Satışlardaki artış kârlılığa bir şekilde yansımalıdır ve bu maliyetler ile ilgilidir. Eğer maliyetlerdeki artış satışlardan sürekli yüksek seyrederse, satış artışının uzun vadeli performansa etkisi yok olup gidebilir.

Şirketin Finansal Sağlığında Tekleme Var Mı?

Her şeyin başı sağlık, temel analiz için de öyle…

Finansal sağlık derken, burada kastettiğimiz şirketin sermaye yapısı içerisinde, borçlarının ne kadarlık bir yüzdeye karşılık geldiği… Diğer bir ifadeyle şirket, varlıklarının ne kadarını borçla, ne kadarını öz sermaye ile finanse ediyor.

Bir şirket düşününki, milyarlarca liralık varlığa sahip, fakat kaynaklara bakıyorsunuz, bu varlıkların %99’u borçla finanse edilmiş. Doğrusu buna benzer uç durumlarda, borç yiğidin kamçısı olmaktan çıkıp kösteği olmaya dönüşebilir.

Bu arada temel analizde şirketin borçluluğunu değerlendirirken, bunu sektörün genel yapısını da gözeterek yapmak daha yerinde ve gerçekçi bir yaklaşım olacaktır.

Rakipleri Neler Yapıyor?

Temel analiz yaparken bir şirketin emsallerini de incelemek her zaman iyidir. Şirket, rakiplerinde olmayıp da kendisinde olan ne tür avantajlara sahip? Söz gelimi; benzersiz satış noktaları, rekabet avantajı, düşük maliyetli ürünler, marka bilinirliği, patentler, imtiyazlar, geleceğe yönelik beklentiler vb. ikna edici ve ayırt edici hikâyeler şirket açısından rekabet avantajı yaratabilir.

Dahası bir şirket, kendisine uzun süreli rekabet avantajı sağlayacak güçlü bir ayrıcalığa sahipse, bu sahiden muhteşem bir durumdur.

Yönetimin Liyakatini Sorgulayın

Bir şirketin temel analizi yapılırken dikkate alınması gereken bir diğer önemli nokta da şirketin yönetim ekibidir.

Şirketler, onları yöneten insanlar sayesinde yaşar veya onlar yüzünden ölür. Liyakat sahibi kişi ya da kişilerden oluşan bir yönetim kadrosu, şapkadan tavşan çıkarıp kötü giden işleri iyiye çevirebilir ya da elde bir çuval incir varken bu incirler beceriksiz kimselerin elinde heba olup gidebilir. Bu yüzden yatırım yaptığınız her şirketin dürüst, yetenekli ve liyakatli yöneticilerin elinde olup olmadığını sorgulamanız en iyisidir.

Bir şirkete yatırım yapmadan önce, şirketin yönetimini tanımak için zaman ayırın ve yönetimde söz sahibi olanların, şirketi geleceğe güvenle taşıma hususunda vizyonlarının yeterliliğinden emin olun.

Finansal Tabloları İnceleyin

Temel analiz yaparken en çok ziyaret ettiğiniz yerlerden birisi Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) olmalı ve şirketin faaliyet raporlarından tutun da, finansallarına kadar, KAP'ta yer alan şirketle ilgili her şeyi didik didik etmelisiniz.

Şirketlerle ilgili olağan ve olağanüstü gelişmeler ve şirketlerin üç ayda bir yayımlanan karnelerinin her biri KAP’tadır ve KAP, borsadaki şirketlerle ilgili bilgilere güvenilir bir adresten ulaşabilmenizi sağlayan resmi bir oluşumdur.

Hepsi Bu Kadar Mı?

Hayır, bu kadar değil, çünkü temel analiz çok kapsamlı bir konu ve hakkıyla bir temel analiz yapabilmek, deyimi yerindeyse mahir bir dedektif olmayı ve hiçbir ayrıntıyı gözden kaçırmamayı gerektiriyor.

Oran analizi gibi yöntemlerin bilinmesi ve bunların kullanılması ise temel analizin finansal tabloları değerlendirme aşaması için oldukça önemli bir yere sahip.

Fakat bu kadar yığın bir bilgi sizi katiyen korkutmasın, çünkü temel analiz yaptıkça, veri seçimi konusu sizin için bir refleks hâlini alacak ve sorunlu noktaları ayırt edip ele almada günden güne hızlanacaksınız.

GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın

Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı, yarına ertelemeyin.

Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendinize bir Yatırım Hesabı açtırın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.

Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kendiniz için ücretsiz bir “Demo Hisse Hesabı” oluşturarak 100.000 TL sanal parayla Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın nasıl bir his olduğunu deneyimlemeye başlayabilirsiniz.

GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun