VİOP'ta Günlük Uzlaşma Fiyatı ve Teminat Tamamlama Çağrısı

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı ve teminat tamamlama çağrısı konuları VİOP yatırımcısı tarafından en çok sorulan soruların başında gelmektedir. Çünkü yatırımcının pozisyonlarının gün sonunda güncellenmesi, kar/zarar hesaplanması, teminat açığının oluşup oluşmadığının tespiti, sürdürme teminatının tamamlanması gibi durumlar açısından günlük uzlaşma fiyatı çok önemlidir.

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı hesaplanmadan teminat açığı belirlenemez. Bu çerçevede VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı nedir ve nasıl hesaplanır konusunu temel düzeyde anlatmaya çalışalım. Ardından teminat tamamlama çağrısı nedir ve neden çok önemlidir üzerinde duralım ve uygulamalı açıklayalım.

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı nedir ve nasıl hesaplanır?

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı, gün sonunda VİOP seansının son 10 dakikasında gerçekleşen tüm işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatıdır.  Tabi günlük uzlaşma fiyatının hesaplanmasında Borsa İstanbul tarafından belirlenmiş birçok detay vardır.

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı ilk olarak gün sonunda son on dakikada gerçekleşen ondan fazla işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatı üzerinden hesaplanır fakat ondan az işlem gerçekleşti ise diğer kriterlere geçilir.

Birinci kriterin gerçekleşmediği durumlarda seans sonundan geriye dönük olarak son on işlemin miktar ağırlıklı ortalaması alınır. Eğer ki seans içinde on işlem gerçekleşmedi ise seans içindeki tüm işlemlerin miktar ağırlıklı ortalaması alınır.

VİOP günlük uzlaşma fiyatının hesaplanmasında ilk üç kriter geçekleşmediği durumlarda ise dayanak varlık ve dayanak varlığa bağlı diğer sözleşmelerdeki fiyatlar dikkate alınır. Hesaplanan teorik fiyatlar günlük uzlaşma fiyatı olarak belirlenir.

VİOP günlük uzlaşma fiyatı piyasa fiyatını yansıtmazsa

Nihayetinde VİOP günlük uzlaşma fiyatının yukardaki kriterler üzerinden hesaplanamadığı durumlarda veya hesaplanan günlük uzlaşma fiyatının piyasa fiyatını yansıtamadığına kanaat getirildiği durumlarda Borsa İstanbul tarafından, teorik fiyat, bir önceki günkü uzlaşma fiyatı veya seans sonundaki en iyi alış ve satış fiyatları dikkate alınarak günlük uzlaşma fiyatı tespit edilebilir.

VİOP günlük uzlaşma fiyatı genelde seans bitimine on dakika kala gerçekleşen işlemlerin miktar ağırlıklı ortalaması olarak elde edilir diğer kriterler genelde işlem hacminin çok az olduğu sözleşmeler de devreye girmektedir ya da piyasada işlem hacminin çok düştüğü durumlarda. Bu bapta günlük uzlaşma fiyatı hesaplanmasında çok büyük çoğunlukla ilk kriterin kullanıldığının bilinmesi yeterlidir.

VİOP uzlaşma fiyatı neden hesaplanır ve hangi değerlemelerde kullanılır?

VİOP günlük uzlaşma fiyatı gün sonunda açık kalan pozisyonların ve müşteri VİOP hesabının güncellenmesi amacıyla hesaplanır. VİOP günlük uzlaşma fiyatı kar/zarar hesabının yapılması, teminat gereksiniminin belirlenmesi, teminat gereksinimine bağlı olarak da teminat tamamlama çağrılarının yapılmasında kullanılmaktadır.

VİOP günlük uzlaşma fiyatı üzerinden güncelleme sonucunda pozisyonlarda (yatırımcının kaybının olduğu durumlarda) sürdürme teminatında eksilme var ise ve müşteri hesabında teminat açığını karşılayacak nakit yoksa teminat tamamlama çağrısı yapılır. Teminat tamamlama çağrısının yapılmasındaki amaç ise yatırımcının yatırım stratejilerini sürdürebilmesi ve taşıdığı pozisyondan kaynaklanan yükümlülüklerini karşılayabilmesidir.

Teminat tamamlama çağrısına uyulmazsa ne olur?

Yatırımcının teminat tamamlama çağrısı ile bilgilendirilmesi sonrası eğer yatırımcının aynı gün içinde saat 13:30’a kadar başlangıç teminatını tamamlamadığı durumlarda sistem tarafından bakiye yetersizliği olan pozisyon otomatik olarak kapatılır. Burada altını çizmekte fayda var. Yatırımcının taşıdığı pozisyon gereği yükümlülüklerini karşılayabilmesi gerekmektedir. Karşılayamadığı durumlarda yatırımcı aracı kuruma, aracı kurum da Takasbank’a karşı sorumludur.

Teminat tamamlama çağrısı ne zaman yapılır?

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı üzerinden güncellenen hesaplarda kar olması ya da olmaması durumunda teminat tamamlama çağrısı devreye girmez. Teminat tamamlama çağrısı sadece ve sadece zarar oluştuğunda hesapta serbest olarak bulunan teminat zararı karşılamıyorsa yani başlangıç teminatının eksildiği durumlarda yapılır.

VİOP’ta nakitler gün sonunda günlük faiz üzerinden nemalandırılır. Nemalandırma işlemi karın yansıdığı zararın düştüğü bakiyede yapılır.

Teminat tamamlama çağrısı aracı kurumlar tarafından ertesi gün sabah saatinde yapılır ve aynı gün içinde 13:30’a kadar teminatın tamamlanması istenir eğer teminat tamamlama çağrısına uyulmaz ise yatırımcının taşıdığı pozisyon 1 TL dahi eksik olsa kontrat bozulur. Yatırımcı çok fazla kontrata sahipse zararı karşılayacak oranda vadeli sözleşme bozulur. İsterseniz bir örnek ile açıklayalım;

Teminat tamamlama çağrısına uygulamalı örnek

* Yatırımcı 12.12.2017 tarihinde VİOP 30 endeks kontratında 1 lot 135.900 fiyattan satım pozisyonu açmıştır.

* Başlangıç teminatı 1.120 TL’dir.

* 12.12.2017 tarihinde gün sonunda uzlaşma fiyatı 136.900’dür.

* VİOP 30 endeksi gün sonu uzlaşma fiyatına göre yatırımcı açık olan bu pozisyonunda 100 TL zarar etmiştir. Çünkü yatırımcının işlem açtığı pozisyonun aksi yönde VİOP 30 endeksi 1.000 puan artmıştır.

* Yatırımcının hesabında serbest 100 TL olmadığı için bu durumda 13.12.2017 tarihinde (T+1) yani ertesi gün yatırımcının 100 TL yükümlüğü miktarında teminat tamamlaması gerekmektedir.

* Yatırımcının hesabında – 100 TL oluşması başlangıç teminatının 100 TL eksildiği anlamına gelir ve bu durumda mevzuat gereği pozisyonunu sürdürmesi imkânsızdır.

* Aracı kurum yatırımcıya ayın 13.12.2017 tarihinde sabah mail veya telefon ile saat 13:30’a kadar 100 TL hesabına yatırması için teminat tamamlama çağrısında bulunur.

*Yatırımcı 100 TL teminat açığını tamamlarsa pozisyonunu taşımaya devam edebilir aksi takdirde taşıdığı pozisyon sistem tarafından ya da yatırımcı tarafından cari fiyat üzerinden kapatılır.

* 13.12.2017 tarihinde saat 12.30’da satım pozisyonunu Kurum ya da yatırımcı tarafından 136.700’den kapatıldığını farz edelim. Bu durumda zararı 80 TL olur.

* Yatırımcının hesabına başlangıç teminatı 1.120-80= 1.040 TL nakit olarak yansır.

* Tabi T+1’de cari fiyat bir gün önceki günlük uzlaşama fiyatının altına da gelebilir ya da yatırımcı kara da geçebilir fakat her halükarda yatırımcı teminat tamamlama çağrısına hesabın mahsuplaşması sebebiyle uymak zorundadır.

VİOP’ta günlük uzlaşma fiyatı ve teminat tamamlama çağrısı ile ilgili merak ettiğiniz tüm soruları üstün müşteri memnuniyeti odaklı çalışan müşteri temsilcilerimizden öğrenebilirsiniz.