Volatilite Nedir? Volatilite Nasıl Hesaplanır?

Neden bazı insanların hiç yatırım yapmadığını düşündünüz mü? Akla ilk gelen sebep olarak “Çünkü yatırım yapacak birikimleri yoktur da, o yüzden” cevabını verebilirsiniz. Evet, bu bir olasılık olabilir ancak birikimi olmasına rağmen bir insan yine de yatırım yapmaktan geri duruyorsa, bunun sebebi olsa olsa piyasaların doğal bir özelliği olan volatiliteden çekinme olabilir.

Özellikle borsaların türbülansa girdiği ya da döviz piyasalarında çalkantıların yaşadığı dönemlerde volatilite terimini çokça duyar ve “Volatilite ne demek?” diye merak ederiz.

Öncelikle volatilitenin Türkçe karşılığının “oynaklık” olduğunu belirtelim ve volatilite terimi, ismiyle müsemma şekilde sahiden de “oynak” piyasaları ifade için kullanılır. Volatilite ya da oynaklık, herhangi bir menkul kıymetin ya da endeksin, fiyat hareketlerinin aralığı ve hızıyla ilişkilidir ve onun belirli bir zaman içerisinde ne kadar dalgalandığını gösterir. Yüksek bir volatilite, fiyatların geniş bir aralıkta hızla salındığı anlamına gelir ve doğrusu bu çoğu yatırımcının çok da hoşuna gidecek bir görünüm değildir.

Her ne kadar volatilite, çoğu kimsenin zihninde fiyatların serbest düşüş deneylerinde olduğu gibi hızla düştüğü bir piyasa ortamını çağrıştıracak olsa da, ani ve keskin fiyat artışlarının yaşandığı bir piyasada da volatilite yüksek ya da yükseliyor demektir.

Volatilite Nasıl Hesaplanır?

Herhangi bir hisse senedinin ya da tümüyle endeksin volatilitesini ölçmek için kullandığımız en temel yöntem, söz konusu varlığın belirli bir süre boyunca değişen fiyat verilerini kullanarak onun Standart Sapma’sını hesaplamaktır. İstatistikte Standart Sapma’nın nasıl hesaplandığını unutanlar için, burada basit bir örnek üzerinden hafıza tazelemesi yapalım.

Örnek Hesaplama

1.Adım: X ve Y hisse senedinin 5 günlük volatilitesini ölçmek istiyoruz. Bu ölçüm için hisse senetlerinin 5 günlük kapanış fiyatlarını kullanalım ve ilk etapta 5 günlük verilerinin ortalamasını hesaplayalım.

X ve Y hissesinin 5 gün önceye göre fiyatı hiç değişmemiş ancak fiyatlar bu zaman zarfında iniş çıkış göstermiş. Bu da demek oluyor ki, her ikisinin de bir volatilitesi var.

Bu arada, malumunuz Borsa İstanbul’da fiyat marjı kuralı uygulanıyor, bu yüzden herhangi bir hissede bu gibi sert iniş çıkışlar olamaz. Bu sadece örnek bir hesaplama.

2.Adım: Şimdi de ortalama değerden her bir fiyatın farkını alıp, bu farkların karelerinin ortalamasını hesaplayalım. Bulacağımız bu ortalama ile verilerin Varyans’ına ulaşmış olacağız.

3.Adım: Bir önceki adımda bulduğumuz ortalama değerlere σ²=Varyans diyoruz. σ= Standart Sapma ise Varyans’ın karekökü… Yani son adımda yapmamız gereken tek şey, bir önceki adımda bulduğumuz Varyans değerlerin karekökünü almaktan ibaret.

Hesaplamamız sonucunda, X hissesinin 5 günlük volatilitesini 1,02; Y hissesininkini ise 3,71 olarak bulduk. Buradan çıkan sonuç şu ki; Y hissesi, X hissesine göre çok daha geniş bir fiyat aralığında oynaklık sergilemiş ve sert fiyat hareketlerine sahne olmuş. Kısaca Y hissesi, volatilite ölçümüne bakılırsa, X hissesine göre çok daha riski görünüyor.

Peki, salt bu ölçümler ekseninde değerlendirildiğinde, sizce hangi hisse daha iyi bir yatırım tercihidir? Elbette bu soruya cevap verebilmek için, hisselerin ortalama getirilerine de bakmak gerekir. Eğer X ve Y’nin ortalama getirileri eşitse, bu durumda X hissesi daha iyi bir seçenek olacaktır. Ancak gerçek hayatta, aynı ortalama getiriye sahip iki hisse arasında, bu denli büyük volatilite farkı olmasını beklemek çok gerçekçi değildir.

Volatilite İçin Başka Bir Ölçüt: Beta

Volatilite ölçümünde kullanılan başka bir ölçüt de Beta katsayısıdır. Beta, Standart Sapma’dan farklı olarak, herhangi bir hissenin ya da portföyün volatilitesini, örneğin Bist 100 Endeksi gibi daha geniş bir pazar ölçeğinin volatilitesine kıyaslayarak ölçmenin bir yoludur.

Beta, genel pazara göre volatilite ya da riskliliktir. Biraz daha teknik tabirle söylersek Beta, bir menkul kıymetin ya da portföyün “sistematik risk”e duyarlılığını verir ve Beta aynı zamanda Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeli'nde (CAPM) kullanılan temel bir değişkendir. Örneğin Beta’sı 1,5 olan bir hisse ya da portföyün, Endeks %1 artığında, 1,5*0,01=%1,5 yükselmesi beklenir.

Beta’yı hesaplamak için, Endeks getirisi ile hisse ya da portföy getirisinin önce kovaryansını hesaplar, sonrasında da bu değeri, Endeksin varyansına böleriz ve bu da bize doğrusal bir regresyon verir. Ancak Beta’yı kullanmak için bu hesaplamaları bilmenize gerek yok; bunun yerine şu pratik bilgilere sahip olmanız yeterli:

• 1'den büyük bir Beta, hissenin piyasadan daha oynak olduğunu söyler, yani endeks yükselirken, bu hisse endekse göre genellikle daha fazla yükselir ve endeks düştüğünde ise ona kıyasla yüzdesel olarak daha fazla düşer.
• Betası 1'den az olan hisse senetleri için yukarıdaki ilişkinin tersi söz konusudur. Hisse endekse göre daha az düşer ve daha az yükselir. Ancak ilişki yine de pozitiftir.
• Endeksin Beta’sı her zaman doğal olarak 1’dir. Çünkü Endeks’in kendisiyle farklı hareket etmesi imkânsız. Beta’sı 1 olan hisseler de, yüzdesel olarak endeksle paralel hareket sergileme eğilimindedir. Ancak Endeks’in Beta’sı daima 1 olacakken, bir hissenin Beta’sı 1 olsa bile, bu zaman içinde değişebilir.
• Beta 0’dan düşükse, yani negatif bir Beta söz konusuysa, bu hisse piyasayla ters yönde hareket edecektir. Yani piyasa yükseldiğinde, Beta’sı negatif bir hisse genellikle düşer ve bunun tersi de geçerlidir. Bir hissenin Beta’sı negatif olabilir, ancak çok sık karşılaşılmaz.

Volatilite Ölçümlerinin Artı ve Eksileri

Volatiliteyi ölçme araçlarının da zayıf yanları bulunur ama ne yapalım ki elimizdeki en iyisi bunlar.

Gerek Standart Sapma gerekse Beta ölçümü yansız ve matematikseldir. Geçmiş verilere göre hesaplanır ve hepimizin geçmişten çıkaracağı dersler mutlaka vardır.

Geçmiş demişken, Standart Sapma ve Beta’nın bir dikiz aynası olduğunu unutmamak gerekir. Diğer bir ifadeyle, tarihî ya da istatistikî volatilite ile gelecekteki volatilite aynı olmayabilir. Ya da daha öz bir ifadeyle söylememiz gerekirse, volatilitenin de bir volatilitesi vardır.

Son olarak, volatilite ölçümleri kağıt üzerinde birkaç gün için de yapılabilir, ancak bunun kullanışlı olmayacağı açıktır. Bu yüzden, örneğin yeni halka arz olmuş bir şirketin, Standart Sapma’sını ya da Beta’sını hesaplamak, aslında bize çok da anlamlı sonuçlar vermeyecektir.

Volatiliteyi Ölçen İndikatör Var Mı?

Standart Sapma ya da Beta gibi göstergeleri elle hesaplamak olanaksız değilse de, günümüzde bu şekilde hesaplama yapmanız, faytonla otoyolda yol almaya benzer. Bu verilere ulaşmanın kestirme yolu bir data sağlayıcınızın ya da bunları hızlıca hesaplayabilecek bir bilgisayar taslağınızın olmasıdır.

Diğer taraftan volatiliteyi ölçmeye yarayan teknik analizcilerin kullandığı bir indikatör de var: ATR… İşin hoş yanı, bu indikatöre herhangi bir teknik analiz programından ücretsiz bir şekilde ulaşabilirsiniz.

ATR İndikatörü Nasıl Çalışır?

Basitçe anlatmak gerekirse, yüksek düzeyde volatilitesi olan bir fiyat grafiğinin, yüksek ATR'si, daha düşük volatilite sergileyen bir fiyat grafiğinin ise daha düşük ATR'si olacaktır.

ATR, herhangi varlığın belirli bir periyottaki (varsayılan olarak genelde 14 periyot gelir) ortalama fiyat salınım aralığını verir. Örneğin günlük grafikte 14 periyotluk ATR’si 1 olan bir hisse senedi, 14 günlük ortalamada günde 1 lira yukarı ya da aşağı yönde hareket etmiş demektir.

ATR indikatörünün nasıl kullanılacağı ayrı ve uzun bir konu olmakla birlikte, şu kadarını söylemek gerekir ki; ATR özellikle Stop-Loss belirlerken referans alınabilecek, oldukça fonksiyonel bir göstergedir.

Borsada Volatiliteye Ne Sebep Olur?

“Volatilite ne demek ve nasıl ölçülür?” sorularının cevabı buraya kadar gelene kadar epey aydınlığa kavuşmuş bulunuyor. Aslında piyasada işlem gören ve fiyatı, serbest piyasa koşulları içerisinde belirlenen her kıymetin az ya da çok bir volatilitesi vardır. Ancak bazı gelişmeler, söz konusu volatilitede yatırımcılar tarafından hoş karşılanmayan artışlara sebep olabilir.

Siyasi ve ekonomik faktörler

Karar alıcılar ekonomik düzenlemede önemli bir rol oynar. Gerek maliye gerek para politikasına yönelik kararlar, genişleyici ya da daraltıcı şekilde ekonomiyi etkiler. Özellikle beklenmeyen açıklamalar, piyasalarda bazen olumlu bazen de olumsuz yönde, hızlı hareketlere sebep olabilir.

Benzer şekilde makro-ekonomik veriler de, piyasaların nabzını değiştirmekte oldukça güçlü bir etkendir. Çünkü ekonominin iyi gittiğinde dair yorumlanabilecek olumlu veriler, yatırımcıların beklentilerinde de iyimser bir eğilim oluşturur. Aksine kötü gelen verilerse, satışları tetikleyebilir. Satışların yarattığı panik ortamı sebebiyle, piyasadaki düşüşler, yükselişlere göre genelde daha cereyan eder. Bu yüzden siyasi ve ekonomik gidişattaki kötü sürprizler volatilitede artışını beraberinde getirebilir.

Sektörel Olaylar

Bir sanayi kolu veya sektör içinde yaşanan belirli olaylar, sektör özelinde volatiliteyi artırıp düşürebilir. Örneğin petrol sektörü için önemli sayılabilecek bir petrol üretim bölgesinde meydana gelen büyük bir hava olayı ya da patlama benzeri kazalar arz tarafındaki beklentilerde endişe doğurup petrol fiyatlarının artmasıyla sonuçlanabilir. Haliyle bu durum da, gerek petrol üreten gerekse üretimde petrolü girdi olarak kullanan şirket hisselerini etkiler. Ancak üretici şirket hisseleri bundan olumlu etkilenirken, petrol maliyeti olan şirket hisselerine bu durum olumsuz yansır.

Şirket performansı

Volatilite her zaman pazar geneline ya da bir sektörün tamamına yayılacak diye bir kural yoktur. Volatilitedeki artış ve azalışlar tek bir hisse senedinde de yaşanabilir.

Gelen güçlü bir bilanço, tüketicileri büyüleyen yeni bir ürün veya büyümeyi kamçılayacak yatırımlar gibi olumlu haberler, yatırımcıların şirket hakkındaki beklentilerindeki iyimserliği artırır. Artan iyimserlik, söz konusu hisseyi alma yönünde birçok yatırımcıyı harekete geçirir ve aniden yükselen talep hisse fiyatının keskin bir şekilde artmasını sağlar. Elbette bunun tersi de olabilir, fakat sonuç olarak yönü nereye bakarsa baksın, sert fiyat hareketleri artan volatilite demektir.

Yüksek Volatilite Neden İstenmez?

Mademki volatilite sert fiyat yükselişlerinde de görülebiliyor, öyleyse buna rağmen neden sevilmiyor?

Sevilmiyor çünkü yüksek volatilite aynı zamanda yüksek belirsizlik anlamına da geliyor. Düşününki piyasadan alıp eve gelene kadar sizin servetinizi katlayabilecek bir yatırım aracı var; ancak aynı araç evden piyasaya gidene kadar sizin varlıklarınızı bir anda eritebilir de. Eğer aradığınız şey lunaparktaki Roller Coaster’larda yaşanana benzer bir adrenalin yağmuru değilse, böyle bir şeyi kim ister ki?  

Aslına bakılırsa, volatilite için kategorik olarak iyi ya da kötü değerlendirmesini yapmak çok kolay değildir. Örneğin yakın zamanda emekli olmayı planlayan birisi, portföyünün daha düşük riskli olmasını ister ve bu yüzden ağırlığı düşük volatiliteli varlıklara verir ve bu gayet anlaşılırdır. Diğer yandan piyasalarda zaman zaman görülen tsunamiler, birikimlerinin olgunlaşması için bekleyecek çok daha fazla zamanı olan uzun vadeli yatırımcılar için çok da korkutucu gelmeyebilir ya da yüksek risk iştahı ile kısa vadeli işlem yapan yatırımcılar için volatilite cazip bile olabilir. Doğrusu volatilite rahatsız edici olsa da, bu aynı zamanda piyasaların doğasında vardır.

Kısa ve orta vadede istatistikî ölçümlere dayanan risk tanımı, özellikle uzun vadeli yaklaşımlı değer yatırımcılığı perspektiften bakınca, şirket seçimindeki doğru ve yanlışlarınızın karnesine dönüşür; çünkü uzun vadede fiyatlamalar, şirketlerin gerçek değerlerini yansıtma eğilimi içine girer. Bu yüzden değer yatırımcıları için risk, volatiliteden değil, ne yaptığını bilmemekten kaynaklanır.

GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın

Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı ertelemeyin.

Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendiniz için bir Yatırım Hesabı başvurusu yapın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.

Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kullanımı tamamen ücretsiz olan “Demo Hisse Hesabı” ile 100.000 TL sanal parayla hiç risk almadan Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın deneyimini yaşayabilirsiniz.

GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun