VİOP Nedir? Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasına Giriş

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası ya da kısa adıyla VİOP; Borsa İstanbul bünyesinde işleyen vadeli sözleşme ve opsiyon ürünlerinin alınıp satılabildiği organize türev piyasanın adıdır. VİOP organize bir piyasa olduğundan dolayı, işlemler tek bir merkezden yönetilir ve şeffaftır. 

Vadeli sözleşmelerin üzerine yazıldığı dayanak varlık türleri çok çeşitlidir: Paylar, endeksler, emtialar, faiz oranları ve çok daha fazlası bir vadeli sözleşme için dayanak varlık olabilir. Bunun anlamı, vadeli sözleşmeler sayesinde, birbirinden farklı piyasalarda işlem gören çok sayıda dayanak varlık çeşidinin fiyat hareketine türev yoldan yatırım yapılabiliyor olmasıdır ve bir türev araç türü olarak vadeli sözleşmelerin fiyat hareketleri, ilgili dayanak varlığın spot fiyatıyla yakın bir ilişki sergiler.

VİOP Nedir ve Nasıl Çalışır?

Borsada VİOP Nedir ve Borsa İstanbul'daki  Önemi

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VOB), 2005 yılından itibaren İzmir merkezli olarak vadeli işlem sözleşmelerine ev sahipliği yapmıştır. Ancak 3 Mayıs 2013’te Borsa İstanbul’un VOB’un %100 hissesine sahip olmasıyla başlayan süreç, 5 Ağustos 2013’teki VOB-VİOP birleşmesi ile sonuçlanmıştır. Bu birleşmeyle birlikte, Türkiye’deki tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, tek bir çatı altında, VİOP’ta işlem görmeye başlamıştır.

VOB-VİOP birleşmesi, tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerini İstanbul’da faaliyet gösteren, ulusal ve uluslararası düzeyde yüksek tanınırlığa sahip bir platformda bir araya getirmiştir. Bu birleşme, beklenildiği gibi İstanbul Uluslararası Finans Merkezi projesine katkı sağlamakla kalmamış, aynı zamanda Türkiye sermaye piyasalarının derinliğini ve etkinliğini artırarak önemli bir dönüm noktası olmuştur.

Birleşme, piyasa katılımcılarına daha düşük işlem maliyetleri, daha geniş bir piyasaya erişim ve artan likidite gibi avantajlar sunmuştur. Aynı zamanda temsilciler, tek bir platform üzerinden daha etkin bir şekilde faaliyet gösterme olanağına kavuşmuş, yüksek teminat verimliliği sayesinde de rekabet güçlerini artırmıştır. Bu süreç, borsalar arasında ulusal ve uluslararası düzeyde gerçekleşen birleşmelere başarılı bir örnek teşkil etmiştir.

VİOP 30 Endeksi ve Özellikleri

ViOP 30 endeks sözleşmesi, BIST 30 fiyat endeksini dayanak alır ve her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi 10 adet dayanak varlığı (BİST 30 Endeksi) temsil eder. Örneğin BIST 30 vadeli endeksi 11.000,00 puandan işlem görüyorsa, her bir endeks sözleşmesinin pozisyon büyüklüğü 11.000,00*10 TL=110.000 TL olacaktır. 

BİST 30 vadelileri standart olarak; Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık ay sonları için yazılır ve piyasada aynı anda, içinde bulunulan aya en yakın üç vade ayına ait sözleşmeler işlem görür. Ancak bu üç vade ayından biri Aralık değilse, Aralık vadeli sözleşmesi ayrıca işleme açılır.

VİOP’ta Nasıl Hesap Açılır?

VİOP hesabı açtırmak istiyorsanız, izlemeniz gereken adımlar şunlardır:

GCM VİOP Hesabı Nasıl Açılır?

1. GCM Yatırım sitemiz üzerinde VİOP hesap başvurusu oluşturun

VİOP deneme hesabı sayfasından VİOP deneme hesabı başvuru formunu eksiksiz ve geçerli bir şekilde doldurun.

2. Gerçek hesap açılışı için gerekli sözleşmeleri imzalayın.

Müşteri temsilcimiz sizi arayarak VİOP hesap açılışı için risk bildirim formu ve çerçeve sözleşmelerinin imzalanması ve uygunluk testi doldurma gibi yasal gerekliliklerin yerine getirilmesi sürecinin nasıl yürütüleceği ilgili size destek sağlasın.

3. Hesabınıza teminat yatırın.

GCM Yatırım sitemize hesap girişi yapıp, VİOP kontrat alım-satımlarında kullanmak üzere hesabınıza teminat yatırın.

4. Dilediğiniz platformdan alım-satım yapmaya başlayın.

VİOP hesap açılış işlemleriniz tamamlandığında tercihinize göre web, masaüstü ya da mobil GCM VİOP işlem platformumuz üzerinden vadeli işlem sözleşmesi alıp-satmaya başlayabilirsiniz. 

VİOP Hesabı Ücretli mi? Hesap Açma Maliyetleri

VİOP’ta (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) hesap açmak için herhangi bir başlangıç ücreti talep edilmez. Ancak, kurumların ücretlendirme politikaları kapsamında, VİOP hesap sahiplerinden belirli dönemler için hesap işletim ücreti alınabilmektedir.

GCM VİOP hesabı için uygulanan hesap işletim ücretleri için VİOP İşlem Koşulları sayfamızdan ya da müşteri temsilcinizden bilgi edinebilirsiniz.

VİOP Hesabı Açarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

VİOP’ta işlem gören vadeli sözleşmeler; sözleşme büyüklüğü, pozisyon açmak için gerekli başlangıç teminatı tutarı ve kaldıraç oranları gibi özellikler bakımından vadeli sözleşmeler özelinde değişiklik göstermektedir. Farklı vadeli sözleşmelerin detayları hakkında bilgi edinmek için VİOP İşlem Koşulları sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

VİOP Piyasası İşlem Esasları

VİOP İşlemleri Nasıl Yapılır? Adım Adım Rehber

VİOP piyasasında işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri ya da vadeli kontratlar, herhangi bir finansal ürünü (dayanak varlık) belirli bir tarih için, üzerinde önceden anlaşılan bir fiyattan alım satım taahhüdü üzerine kuruludur. Diğer bir deyişle, spot piyasadaki alım-satımlarda teslim ve tesellüm anlık fiyatlar üzerinden hemen yapılırken; vadeli piyasalardaki alış ve satışlar, sözleşme vadesinde, sözleşme alım-satımı yapıldığı sırada üzerinde anlaşmaya varılan vadeli fiyat üzerinden yapılır. 

Örneğin, döviz bürosuna gidilip fiyat tabelasında o an görünen fiyattan Türk Lirası karşılığında Amerikan Doları alınması bir spot işlemdir. Türk lirası hemen ödenir ve karşılığında Amerikan Doları hemen alınır. Aslında bu borsadan hisse senedi, kuyumcudan altın ve hatta marketten yiyecek alırken de böyledir.Diğer yandan Amerikan Dolarını vadeli olarak alıp-satan taraflar, bu işlemi bugünden üzerinde anlaştıkları bir fiyattan, sözleşme tarihinde yapmak üzere birbirlerine söz verirler. Alım-satım işlemi bugün gerçekleşmediği için, ödeme ve karşılığında alınacak dayanak varlığın teslimi de bugün yapılmaz. Ancak vadeli sözleşme yükümlülüklerinin karşılanabilmesinin güvence altına alınması amacıyla alıcı ve satıcıdan belirli bir tutarda teminat yatırması istenir. Vadeli alım satım pozisyonu açmak için istenilen başlangıç teminatı tutarları, vadeli sözleşmelerin pozisyon büyüklüğüne oranla daha düşüktür ve bu da vadeli sözleşmelere kaldıraç özelliği kazandırır.

VİOP Hesabı Nedir ve Nasıl Açılır?

VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) hesabı, yatırımcıların türev ürünlerde işlem yapabilmesi için aracı kurumlarda açılan bir yatırım hesabı türüdür ve bu yüzden VİOP’ta işlem yapmak isteyen yatırımcılar, SPK tarafından türev araçlarda işlem aracılığı faaliyeti için yetkilendirilmiş kuruluşlarda VİOP hesabına sahip olmaları gerekir. 

Hesap açılış prosedürleri genellikle diğer piyasalara benzer. Fakat her piyasa için ayrı bir çerçeve sözleşmesi ve risk bildirim formu doldurulması gerekebilir. Bu noktada gerekli prosedürlerin yerine getirilmesinde müşteri temsilleri yatırımcılara destek sağlamaktadır. Hesap açılışı tamamlandıktan sonra ise, yatırımcılar hesaba teminat yatırmak ve işlem platformlarını kullanmak suretiyle alım-satım işlemlerine başlayabilirler. 

VİOP Teminat Tutarları ve Teminat Tamamlama Süreci

VİOP’ta gerçekleştirilen işlemler için Takas Merkezi, Takasbank’tır ve gerekli teminat oranları ve teminatları esasları Takas Mevzuatı çerçevesinde belirlenir. Takasbank, piyasada her hesap için portföy bazlı teminatlandırma yöntemini uygular.Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde portföy bazlı risk yönetimi algoritmasını baz alan BISTECH Marjin Yöntemini kullanır. VİOP’ta herhangi bir vadeli sözleşmede 1 adetlik bir alış ya da satış pozisyonu açmak için ne kadarlık bir başlangıç teminatı gerektiği vadeli sözleşmelerin dayanak varlık türüne göre farklılık gösterir. Bu farklılığın arkasında yatan sebep, ayrı dayanak varlıkların, risk düzeylerinin değişken oluşudur. Farklı dayanak varlıklar üzerine yazılmış vadeli sözleşmelerde pozisyon açmak için gerekli olan VİOP başlangıç teminatı tutarları ve kaldıraç oranlarını VİOP Sözleşmeleri sayfamızdan, incelemek istediğiniz vadeli sözleşmeye tıklayarak öğrenebilirsiniz.

Yatırımcının bakiyesi, vadeli sözleşmelerdeki herhangi bir açık pozisyondan doğan zarar sebebiyle başlangıç teminatının altına düştüğü durumda yatırımcıya teminat tamamlama çağrısı yapılır ve söz konusu bu zarar tutarı hesaplamasında da günlük uzlaşma fiyatları kullanılır.

Örneğin yukarıdaki gibi 10.000 TL bakiyesi olan bir yatırımcının açık vadeli sözleşme işleminden dolayı zararı 10.000 TL-2660 TL=7340 TL’yi aşarsa ilgili yatımcı teminat tamamlama çağrısı alacak ve bu durumda bir sonraki gün 13.30’a kadar eksilen bakiyesini, en az başlangıç teminatı tutarına kadar yükseltmesi gerekecektir.

Not: Aracı kurumlar müşterilerinden risk yönetimi çerçevesinde Borsa ve Takasbank tarafından belirlenmiş teminat tutarlarından daha fazlasını talep edebilirler.

VİOP’ta İşlem Gören Ürünler Nelerdir?

VİOP Hisseleri ve Hisse Senedi Türev Ürünleri

VİOP'ta hisse senetleri üzerine yazılmış çok sayıda vadeli işlem sözleşmesi bulunmaktadır. VİOP hisselerinin tamamı Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem gören hisselerden oluşur ve hangi hisselerin VİOP’ta işlem göreceği Borsa tarafından belirlenen kriterlere göre seçilir.

VİOP'ta işlem gören hisse senedi vadeli sözleşmelerinin standart büyüklüğü 100 adet paydır. Yani, her bir sözleşme 100 adet dayanak varlık üzerine yazılmıştır. Ancak, sermaye artırımı, birleşme gibi özsermaye değişiklikleri gibi durumlarda, sözleşme büyüklüğü Borsa İstanbul tarafından fiyat ve/veya çarpan değişikliği ile farklılaştırılabilir. Bu gibi durumlarda, aynı dayanak varlık için "standart sözleşme büyüklüğü" ile "standart olmayan sözleşme büyüklüğü"ne sahip farklı sözleşmelerin işlem görmesi mümkündür.

VİOP Endeksleri ve Endeks Türev Ürünleri

VİOP piyasasında işlem gören endeksler arasında en popüleri VİOP 30 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmesidir. Ancak bunun haricinde, BIST Likit Banka Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri; BIST Banka Dışı Likit 10 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri de VİOP’ta işlem görmektedir. 

Ayrıca, SASX 10 Endeks Vadeli İşlem Sözleşmesi de, VİOP'ta işlem gören yabancı endeks sözleşmelerinden biridir. Bu ürünler, yatırımcılara risk yönetimi, spekülasyon ve arbitraj gibi çeşitli avantajlar sunarak piyasanın çeşitliliğini artırır.

VİOP Döviz ve Emtia Türev Ürünleri

VİOP, döviz ve emtia türev ürünleri açısından da geniş bir çeşitlilik sunmaktadır. Başta USDTRY olmak üzere, EURTRY, RUBTRY ve CNHTRY gibi döviz türevleri VİOP'ta işlem görmektedir. Bunun yanı sıra, EURUSD ve GBPUSD pariteleri üzerine yazılmış vadeli işlem sözleşmeleri de VİOP’ta işlem gören döviz türevleri arasında yer alır. 

Emtia türevleri tarafında ise, Gram Altın, ONS Altın, ONS Gümüş, Platin, Paladyum, Bakır ve Elektrik vadeli işlem sözleşmeleri VİOP’ta işlem gören emtia ürünleri arasında bulunmaktadır. 

VİOP Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

VİOP İşlemlerinin Avantajları

VİOP işlemleri, kaldıraç sayesinde görece küçük bir teminatla yüksek getiri potansiyeli tanırken; VİOP’taki teminatların nemalandırılması ayrıca bir avantaj sunar. Diğer taraftan çift yönlü işlem özelliği ile hem yükselen hem düşen piyasada kazanç fırsatı sağlayan VİOP; yatırımcılar riskten korunma, spekülasyon ve arbitraj yapabilme imkânı tanır.

VİOP İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Riskler

Kaldıraçlı işlem, bir yönüyle kazanç potansiyelini artırırken, diğer yandan kayıp riskini de yükseltmektedir. Bu bakımdan VİOP’ta işlemlerinde bu mekanizmanın doğru anlaşılması ve kaldıraçlı işlemlerin doğuracağı sonuçların iyi anlaşılması gerekir.

Dİğer taraftan, VİOP’taki sözleşmelerin işlem hacmi ve derinlik durumunun, sözleşme bazında değişebileceği unutulmaması önemlidir.

VİOP Teminat Tamamlama Çağrıları ve Risk Yönetimi

VİOP’ta gerçekleştirilen işlemlerde teminat oranı Takas Mevzuatı çerçevesinde belirlenir. Takasbank, her yatırımcı için portföy bazında teminatlandırma yaklaşımını benimser ve bu işlemde BISTECH Marjin Yöntemi algoritması kullanılır. 

VİOP’ta bir vadeli sözleşme pozisyonu açabilmek için gerekli olan başlangıç teminatı, dayanak varlığın türüne bağlı olarak farklılık gösterir. Başlangıç teminatı, yatırımcının alacağı pozisyonun riskini karşılayacak şekilde belirlenir ve kaldıraç oranıyla ilişkilidir. Bu nedenle, yatırımcıların doğru teminat hesaplamalarını yapabilmesi ve risklerini yönetebilmesi için VİOP Sözleşmeleri sayfasında yer alan güncel teminat tutarları ve kaldıraç oranlarına dikkat etmeleri büyük önem taşır. 

VİOP’ta Bilinmesi Gereken Temel Kavramlar Nelerdir?

VİOP Teminat Oranları ve Kaldıraç Sistemi

Herhangi bir işlemde kullanılan teminat, sözleşme büyüklüğünden daha düşük olduğunda yapılan bu işlem doğası itibariyle kaldıraçlı bir işlemdir. 

VİOP’ta yapılan vadeli sözleşme alım-satımlarında da, sözleşme büyüklüğünün belirli bir oranında teminatlandırmayla yapılır ve bu yüzden vadeli sözleşme işlemleri doğası gereği kaldıraçlıdır. Kaldıraç herhangi bir işlemde istenilen/kullanılan teminat ile yapılan işlemin sözleşme büyüklüğü arasındaki nispet ile ilişkidir. 

Örneğin 1 adet gram altın vadeli sözleşmesi 3000 TL iken, 300 lira teminatlı 1 gram altın vadeli sözleşmesi alındığını veya satıldığını düşünelim. Bu durumda kaldıraç oranı 3000/300=10 olacaktır.

VİOP Sözleşme Büyüklükleri ve Kontrat Fiyatları

VİOP’ta sözleşme büyüklüğü, vadeli piyasalarda işlem yapmadan önce son derece iyi kavranması gereken kavramlar arasındadır. Çünkü VİOP’ta işlem gören vadeli sözleşmelerin sözleşme büyüklükleri, sözleşmelere göre değişmektedir. Örneğin 1 adet VİOP endeks vadeli sözleşmesinde sözleşme büyüklüğü 10 iken, standart bir pay vadeli sözleşmesinde bu büyüklük 100’dür.  Diğer taraftan USDTRY vadeli sözleşmesinde sözleşme büyüklüğü 1000 ABD doları iken, EURTRY vadelisinde bu büyüklük 1000 Euro’dur.

Benzer şekilde gram altın üzerine yazılı vadeli sözleşmeleri için dayanak varlık 1 gram altın iken, ONS Altın vadelilerinde bu büyüklük 1 ons’tur. 

Bu gibi örnekler çoğaltılabilir, bu yüzden herhangi bir vadeli sözleşme işlemi yapılmadan önce, ilgili sözleşmenin büyüklüğü incelenmelidir. 

VİOP İşlem Saatleri ve Akşam Seansı Bilgileri

VİOP işlem saatleri gün içinde iki seansa ayrılmıştır. Tam iş günlerinde normal seans 9.20-18.10 saatleri arasında yapılır. 

9.20’de açılış seansı uygulanır ve bu aşamada emir toplanır. 9.25’te açılış eşleştirmesi yapılır ve 9.30’da sürekli müzayede aşamasına geçilir. 

Öte taraftan diğer piyasaların aksine VİOP’ta, tam iş günlerinde normal seansın haricinde Akşam Seansına Dahil Olan Sözleşmeler için 19.00-23.00 saatleri arasında bir de akşam seansı uygulaması vardır. 

Yarım iş günlerinde normal seans ise 09.20’de başlayıp saat 12.40’ta sonlanır ve yarım iş günlerinde ayrıca bir akşam seansı düzenlenmez. Benzer şekilde takvim yılının son işlem gününde de akşam seansı yapılmaz. 

VİOP Akşam Seansı Nedir ve Nereden Takip Edilir?

Borsa İstanbul tarafından 18.11.2019 tarihinde 2019/73 sayılı duyuru ile 17 Ocak 2020 VİOP’ta akşam seansı uygulamasına geçileceği ilan edilmiştir. Akşam seansı uygulaması sayesinde VİOP’ta işlem saatlerinin uluslararası piyasalar ile aynı anda açık olduğu ortak süre artırılmış ve yatırımcıların daha etkin risk yönetimi yapabilmelerine olanak sağlanmıştır.

VİOP akşam seansı, normal seansta olduğu gibi, GCM VİOP işlem platformları üzerinden takip edilebilir ve aynı şekilde uygulamalar üzerinden işlem yapılabilir. Akşam seansında BIST 30 Endeks, BIST Likit Banka Endeks, BIST Banka Dışı Likit 10 Endeks, BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeks, Dolar/Ons Altın, Dolar/Ons Gümüş, Dolar/Ons Platin, Dolar/Ons Paladyum ve Dolar/Ton Bakır Vadeli İşlem Sözleşmeleri işlem görür.

VİOP 30 Canlı Grafik ve Güncel Veriler

VİOP 30 Grafik Analizi ile Yatırım Stratejileri

Her türlü yatırım piyasası için başarının kısa formülü somut gerekçeler ve sağlam analizler temelinde kurgulanan bir yatırım stratejisine sahip olmaktır. Bu yüzden VİOP işlemlerinizde doğru kararlar alabilmek için işin uzmanlara kulak vermek, teknik bültenleri ve analiz raporlarını düzenli olarak okumak sizin için son derece yararlı olacaktır. GCM Yatırım’ın uzman araştırma kadrosu tarafından titizlikle hazırlanan günlük VİOP teknik analiz bültenleri ve araştırma raporlarını takip ederek piyasaların nabzını yakından izleyebilirsiniz.

VİOP Canlı Verileri Nereden Takip Edilir?

GCM Yatırım’da VİOP hesabı bulunan yatırımcılarımızın diledikleri her türlü cihaz ve işletim sistemi üzerinden VİOP hesaplarına erişip hızlı ve güvenli bir şekilde işlem yapabilmeleri için birden çok VİOP işlem platformumuz bulunmaktadır. 

İşlem platformlarından VİOP 30 Canlı Endeks verileri de dahil olmak üzere, tüm vadeli sözleşme fiyatlarını gün içinde ve akşam seansında anlık olarak takip edebilirsiniz. Ancak canlı VİOP verileri için en az “Düzey 1” veri paketine sahip olmalısınız. 

GCM VİOP işlem platformlarının farklı işletim sistemleri ve çeşitli cihazlara göre ayrı ayrı optimize edilmiş olması, yatırımcıların VİOP işlemlerini farklı cihaz ve işletim sistemleri üzerinden kesintisiz bir biçimde takip edip işlem yapabilmelerini sağlar.

GCM VİOP Meta Trader 5

Masaüstü ya da dizüstü bilgisayarınıza kolayca kurup çalıştırabileceğiniz bu program, yatırım yaparken ihtiyaç duyacağınız hemen hemen tüm teknik analiz modüllerini içerir ve Meta Trader 5’in en kapsamlı hâlini sizlere sunar. GCM VİOP Meta Trader 5, özellikle masaüstü ya da dizüstü bilgisayarınız yanınızdayken, piyasa analizi ve takibi yapmak için oldukça işlevsel ve çağın Fintech standartlarına uygun çözümler sunar.

GCM MT5 Web Trader

GCM MT5 Web Trader’in en büyük özelliği ek bir yazılım kurulumuna ihtiyaç duymaksızın, doğrudan web tarayıcınız üzerinden hesap erişimi sağlamanıza izin verişidir. Elbette bu birçok durumda çok büyük bir pratiklik sunar.GCM MT5 Web Trader platformu GCM VİOP Meta Trader 5 platformuna oldukça benzer özellikler taşır, ancak diğerine göre biraz daha sade bir yapıdadır. Windows, Mac ya da Linux fark etmeksizin her türlü işletim sisteminde çalışır.

GCM MT5 Android

Android tabanlı mobil cihazlarınıza (akıllı telefon ya da tablet) bir kere kurup VİOP hesabınıza giriş yaptıktan sonra sizi hatırlamaya devam eder. Akıllı telefonunuzun her yerde sizinle birlikte olduğunu düşünecek olursak, GCM MT5 Android uygulaması da bulunduğunuz her yerden VİOP işlemleri yapmanız ve hesap durumunuzu takip etmeniz için bire birdir.Bu arada kim demiş ki, telefondan teknik analiz yapılmaz diye… Hayır, bu uygulamayla neler yapabildiğinizi görmeden karar vermeyin ve iyisi mi vakit kaybetmeden indirip incelemeye başlayın.

GCM Trader (iOS kullanıcıları için)

Meta Trader 5 mobil uygulaması AppStore mağazalarından kaldırıldı. Ancak ziyanı yok, çünkü biz iOS kullanıcıları için hemen bir çözüm geliştirdik. GCM Trader uygulamasını iPhone ya da iPad cihazınıza indirip kurun ve GCM VİOP hesabınıza girerek Meta Trader 5 mobil işlem platformu arayüzünü kullanmaya devam edin.

VİOP ile Nasıl İşlem Yapılır?

VİOP İşlemleri Nasıl Yapılır? 

Vadeli sözleşme işlemleri, yatırımcının beklentisi dâhilinde, yükseliş ya da düşüş beklenen vadeli sözleşmede alış ya da satış yapılması suretiyle gerçekleştirilir. Buna göre ilgili dayanak varlıkta yükseliş beklentisi olan yatırımcı, söz konusu dayanak varlık üzerine yazılmış vadeli sözleşmede alış yaparken; düşüş beklentisi içerisinde olan yatırımcı da düşüş beklediği dayanak varlığa ait vadeli sözleşmede satış pozisyona girer.

Vadeli sözleşmeler bir türev araç olduğundan, vadeli sözleşme fiyatlarının ilgili dayanak varlıkla ilişkili hareket etmesi beklenir; çünkü vadeli sözleşme fiyatlarının teorik değeri, ilgili dayanak varlığın spot fiyatı ile taşıma maliyetinin toplamından oluşur. Fiyatı, teorik değerinden uzaklaşan vadeli sözleşme fiyatları arbitraj fırsatı yaratacağından, arbitrajcıların devreye girmesi sayesinde, vadeli sözleşme fiyatları ile vadeli sözleşmelerin teorik değeri arasındaki farkın çok açılmaması beklenebilir. Ancak buna rağmen, vadeli sözleşme fiyatlarının kendi arz-talep koşulları içerisinde oluştuğu unutmamalıdır. Bir VİOP yatırımcı farklı piyasalarda işlem gören çeşitli dayanak varlıklar üzerine yazılmış herhangi bir vadeli sözleşmede, piyasa beklentisi çerçevesinde pozisyon alabilir.

VİOP Alış ve Satış İşlemleri Nedir?

Her vadeli işlem sözleşmesinde iki taraf bulunur: uzun pozisyon (alış yapan) ve kısa pozisyon (satış yapan). 

Uzun pozisyon alan, dayanak varlığı belirli bir tarihte satın alma yükümlülüğünü üstlenirken, kısa pozisyon sahibi ise bu varlığı teslim etme (satma) yükümlülüğüne girer.

Uzun pozisyon sahibi, fiyatların yükselmesi durumunda kar elde ederken, kısa pozisyon sahibi fiyatların düşmesiyle kazanç sağlar. Bu durum, vadeli işlem piyasalarının çift yönlü kazanç fırsatı sunan bir yapıya sahip olduğunu gösterir.

VİOP İşlem Örnekleri ve Kar/Zarar Hesaplama

VİOP nedir sorusuna örnek işlemler üzerinden de cevap bulabiliriz. Şimdi yatırımcının yükseliş ve düşüş beklediği durum örnekleri üzerinden iki farklı vadeli işlem senaryosu inceleyelim.

Bist 30 Endeks Vadeli Sözleşme Alış Örneği

Beklenti: Yükseliş

Pozisyon: 10 Adet F_XU0300223 (Şubat 2022) Alış (Uzun)

Sözleşme Büyüklüğü: Her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi 10 adet dayanak varlığı temsil eder. Örneğin Bist 30 Endeksi 5500 seviyesinde ise, sözleşme büyüklüğü 5500*10 TL= 55.000 TL

Başlangıç Teminat Tutarı: 7855 TL

10 adet Bist 30 Endeks vadeli sözleşmesi alım-satımı için gereken başlangıç teminatı tutarı: 7855 TL *10= 78.550 TL

Vadeli Sözleşme Alış Fiyatı: 6.000,00

Bist 30 Endeksinde yükseliş beklentisi olan yatırımcı Bist 30 Şubat vadeli sözleşmesinde, 6.000,00 fiyattan 78.550 TL teminatla 10 adet sözleşme satın almıştır. Ardından Bist 30 vadeli sözleşme fiyatları 6.5000,00 seviyesine yükselmiş ve yatırımcı elindeki 10 adet açık alış pozisyonunu, 10 adet vadeli sözleşme satışıyla ters işlem yapmak suretiyle kapatmıştır. 

Bu durumda;

Kâr Tutarı: (6.500,00- 6.000,00) *10 (sözleşme büyüklüğü çarpanı) * 10 (sözleşme adedi) = 50.000 TL’dir.

Elde edilen kâr tutarı 10 adet alış pozisyonu açmak için yatırılan teminat tutarına oranlanırsa;

Yüzdesel Kâr: 50.000 TL/78.550=0,64; yani %64 olarak bulunur.

Başlangıç teminatı tutarının, pozisyon büyüklüğüne göre düşük oluşu, yatırımcının vadeli sözleşme fiyatındaki yüzdesel artışa oranla [6.500,00- 6.000,00)/6.000,00=%8,3] yaklaşık 8 ila 9 kat daha yüksek bir yüzdesel kâr elde etmesini sağlamıştır. Aradaki bu farkın sebebi kaldıraç etkisidir.

USD/TRY Vadeli Sözleşme Satış Örneği

Beklenti: Düşüş

Pozisyon: 10 Adet F_USDTRY0123 (Ocak 2023) Satış (Kısa)

Sözleşme Büyüklüğü: Her bir USD/TRY vadeli sözleşmesi 1.000 $.Başlangıç Teminat Tutarı: 2.660 TL 

10 adet Bist 30 Endeks vadeli sözleşmesi alım-satımı için gereken başlangıç teminatı tutarı: 2.660 TL *10= 26.600 TL

USD/TRY Vadeli Sözleşme Satış Fiyatı: 19,50 USD

USD/TRY kurunda düşüş beklentisi olan yatırımcı USD/TRY Ocak 2023 vadeli sözleşmesinde, 19,50 fiyattan 26.600 TL teminatla 10 adet sözleşme satmıştır. Ardından vadeli USD/TRY kuru fiyatları 19,00 TL seviyesine gerilemiş ve yatırımcı 10 adetlik açık satış pozisyonunu, 10 adet alışla ters işlem yapmak suretiyle kapatmıştır. 

Bu durumda;

Kâr Tutarı: (19,50 TL-19,00 TL) * 1000 *10 = 5.000 TL’dir.Elde edilen kâr tutarı 10 adet satış pozisyonu açmak için yatırılan teminat tutarına oranlanırsa;

Yüzdesel Kâr: 5.000 TL/26.600 TL=0,19; yani %19 olarak bulunur.

VİOP Teminat Oranları ve Kaldıraç Kullanımı

VİOP Başlangıç Teminatları Nasıl Belirlenir?

VİOP’taki her bir üründe başlangıç teminatı tutarları ve dolayısıyla kaldıraç oranları değişebilir ve bu bilgiye işlem platformları üzerinden ulaşılabilir. VİOP teminat oranları, yatırımcıların pozisyon açabilmesi için yatırması gereken minimum tutardır ve  bu oranlar BISTECH Marjin Yöntemi ile Takasbank tarafından belirlenir. Ancak bu tutarlar aracı kurumların inisiyatifi ile kurum bazında daha yüksek uygulanabilir.

VİOP Teminat Oranları ve Tamamlama Çağrıları

Açılan pozisyonların kâr/zarar durumu, VİOP portföyünün teminat seviyelerini de anlık olarak etkiler. Ancak vadeli işlem sözleşmelerinde kâr veya zarar tutarı teminat hesaplarına günlük uzlaşma fiyatları üzerinden, günlük olarak yansıtılır.

Teminat tutarınız, başlangıç teminatı sınırının altına düştüğünde yatırımcıya teminat tamamlama çağrısı yapılır. Bu çağrıya zamanında yanıt verilmezse, aracı kurum risk yönetimi gereği yatırımcının pozisyonlarını otomatik olarak kapatabilir. 

VİOP Kaldıraç Oranları ile Yatırım Stratejileri

VİOP’ta kaldıraç oranları genellikle Forex’ten farklı olarak sözleşme bazında farklılık gösterir. Bu bakımdan bazı vadeli kontratlarda kaldıraç daha yüksek olabilirken, bazılarında daha düşük olabilmektedir. Kaldıraç mekanizması, diğer ürünlerde olduğu gibi, yatırımcılara düşük teminatlarla daha yüksek pozisyon büyüklüğüne ulaşma imkânı tanır ve bu da kazanç potansiyelini yükseltir. Ancak kaldıraç aynı zamanda zarar riskini de artırır. Bu yüzden kaldıraçlı işlemlerde risk-getiri dengesini analiz etmek ve kapsamlı bir yatırım stratejisiyle hareket etmek son derece önemlidir. 

VİOP Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

VİOP Ne Demek?

VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası), Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği türev bir piyasadır.

VİOP İşlem Saatleri Nedir?

VİOP işlem saatleri gün içinde iki seansa ayrılmıştır. Tam iş günlerinde normal seans 9.20-18.10 saatleri arasında yapılır. Ancak diğer piyasaların aksine VİOP’ta, tam iş günlerinde normal seansın haricinde 19.00-23.00 saatleri arasında bir de akşam seansı uygulaması vardır. Yarım iş günlerinde normal seans ise 09.20’de başlayıp saat 12.40’ta sonlanır ve yarım iş günlerinde akşam seansı düzenlenmez.

Akşam seansı haricinde, ayrıca bir VİOP gece seansı uygulaması ise bulunmamaktadır.

VİOP Kontrat Fiyatları Nasıl Belirlenir?

VİOP kontrat fiyatları, piyasada oluşan arz ve talebe göre belirlenir.

VİOP Kapanış Saatleri ve Günlük Faiz Oranları

VİOP normal seans kapanışı tam iş günlerinde 18.10’dur. Ayrıca VİOP’ta pozisyon almak için yatırdığınız teminatlar Takasbank tarafından mümkün olan en iyi koşullarla VİOP gecelik faiz oranı ile nemalandırır ve dolayısıyla VİOP hesabınızda tutmuş olduğunuz teminatlar belirli bir viop günlük faiz üzerinden değerlendirilmiş olur.

VİOP Akşam Seansı Nereden Takip Edilir?

Normal seansta olduğu gibi VİOP akşam seansını da, GCM Trader VİOP üzerinden takip edebilirsiniz. 

VİOP Teminat Oranları ve Kaldıraç Hesaplama Nasıl Yapılır?

Başlangıç teminatı ve dolayısıyla kaldıraç oranları, BISTECH Marjin Yöntemi ile portföy bazında teminatlandırma yöntemi kullanılarak farklı risk faktörlerini dikkate almak suretiyle belirlenir. Kaldıraç, işlem büyüklüğünün teminat tutarına oranlanması ile hesaplanır. Örneğin 10.000 TL’lik bir pozisyon için, 1.000 TL’lik bir teminat gerekliliği varsa, bu durumda kaldıraç oranı 10.000/1.000=10 olarak bulunacaktır.

VİOP İşlemlerinde Kar/Zarar Nasıl Hesaplanır?

Uzun pozisyonda (alış): Kar/zarar, kontratın satış fiyatı - alış fiyatı farkı üzerinden hesaplanır.
Kısa pozisyon (satış): Kar/zarar, kontratın alış fiyatı - satış fiyatı farkı üzerinden hesaplanır.

Her iki durumda da fark, kontrat büyüklüğü ve lot sayısı ile çarpılarak toplam kar/zarar hesaplanır.

VİOP Hesabı Açmak İçin Gerekli Belgeler Nelerdir?

VİOP hesabı açılması sırasında kimlik beyanı, adres bilgisi, risk bildirim formu ve çerçeve sözleşmesi gibi belgelerin doldurulup hazırlanması gerekir. Hesap açılış sürecinde, müşteri temsilcilerimiz tüm aşamalarda size rehberlik ederek, gerekli belgelerin hazırlanmasında ve işlemlerin tamamlanmasında size destek sağlayacaktır.

VİOP İşlemlerinde Vergilendirme Nasıl Yapılır?

2024 Aralık ayı itibariyle tam mükellef gerçek kişilerde (bireysel yatırımcılar) hisse senetleri ve hisse senedine dayalı endeks vadelileri için %0, diğer vadeli sözleşmelerde ise %10 stopaj uygulanır. Ancak vergilendirme mevzuatının değişebileceği unutulmamalıdır. Bu yüzden VİOP vergilendirilmesine yönelik bilgi için güncel vergi mevzuatının kontrol edilmesinde fayda vardır.

VİOP İşlem Platformları ve GCM Yatırım Avantajları

GCM Yatırım, tamamen GCM müşterilerine özel olarak geliştirilmiş işlem platformları hızlı, pratik ve kolay işlem yapma imkanı ve aynı zamanda yazılı ve görsel materyallerle eğitim desteği sunar.

VİOP İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Riskler Nelerdir?

Tüm kaldıraçlı işlemler kazanç potansiyelini artırabileceği gibi, aynı ölçüde kayıp riskini de yükseltir ve diğer yandan bazı sözleşmelerde karşılaşılabilecek likidite yetersizliği ise pozisyon kapatmayı zorlaştırabilir. Bu nedenle, VİOP işlemi yaparken risk yönetimi stratejilerinin dikkatlice uygulanması önemlidir.